Stichting Rondom Baba, Here Bugu, de armbanden en Return to Sender

 

Opleidingen en bedrijfjes
Op Here Bugu worden al dertien jaar kortdurende opleidingen gegeven aan jonge mensen in verschillende handvaardigheden. Sommige van die opleidingen monden uit in kleine ‘aspirant ondernemingen’, beschermd en begeleid door Stichting Rondom Baba. De eventuele winst die gemaakt wordt, wordt geherinvesteerd of vloeit terug naar het moederproject Here Bugu. Zo wordt er onder anderen kippengaas geproduceerd, koeien en schapen gefokt, is er een kippen en parelhoenderfarm, worden er leren tassen gemaakt, katoen geweven en zijn er 16 vrouwen die onze prachtige armbanden maken. Deze armbanden worden in Nederland verkocht door Return to Sender.

Het doorbreken van de vicieuze cirkel van de armoede
Een bedrijfje opzetten is in Mali om verschillende redenen een hachelijke onderneming. Er komt zeer veel bij kijken voor de deelnemers. Er worden verschillende talen gesproken, weinigen kunnen lezen of schrijven, krachtige culturele waarden en normen belemmeren de samenwerking, de corruptie en jaloezie uit de omgeving is enorm. Juist daarom zijn deze activiteiten een belangrijke bron voor leerdoelen en ontwikkeling. Daarnaast zijn er de problemen om aan grondstoffen te komen. Import van bijvoorbeeld het staaldraad voor kippengaas ligt stil door Covid, er is stagnatie bij de fabrieken in Tsjechië die onze kralen maken, de markten waar leer wordt ingekocht worden geterroriseerd, de katoenplantages waar de katoen voor de wevers ingekocht wordt, liggen stil door de oorlog. Door de slechte wegen en de oorlog wordt het transport steeds moeilijker. En tenslotte wordt het in Mali steeds heter door de opwarming van de aarde. Het is zwaar werken bij temperaturen boven de 40 graden.

 

De armbanden
Het meest succesvol is ons armbandenproject. In 2015 besloten de Nederlandse vormgeefsterLaura de Monchy en ik om door de straatarme vrouwen in Mali armbanden te laten maken. Laura ontwerpt de motieven die we omzetten in patronen. De vrouwen rijgen de armbanden vanaf deze patronen met de prachtige ambachtelijke kralen die uit glasfabriekjes in Tsjechië komen.

Om een houten mal rollen ze gedroogd palmblad. Om het palmblad wikkelen ze stroken stof van afgedragen pagnes (de lappen stof die ze als rok om zich heen wikkelen). Aan de binnenkant komt een strook skai en daaroverheen worden de patronen ingeregen. In de afgelopen 6 jaar werkte ik met de vrouwen aan de verbetering van de kwaliteit. Daardoor leren zij en ik over de vele misverstanden in de communicatie die veroorzaakt wordt door het verschil in cultuur. Door het opgebouwde vertrouwen en de inkijkjes die ik krijg in hun leven, krijg ik de mogelijkheid samen met hun het proces in te gaan naar verbetering van hun leefsituatie. De productie staat op deze manier ten dienste van de missie van Stichting Rondom Baba: werken aan duurzame ontwikkeling van de leef- en werkomstandigheden van de extreem armen.

zo werden ze vroeger aan de toeristen verkocht

Overwinnen van hindernissen
Voor de binnenkant van de armbanden worden stroken katoen gebruikt van gedragen pagnes. Deze omslagrokken spreken een eigen taal. Een taal die ik niet versta maar waar ik zelfs het bestaan niet van wist. Want in dit soort geheimen ben ik pas na jaren, toen ik het vertrouwen verdiend had, ingewijd. Zo zijn er pagnes die je draagt als je ongesteld bent, huwbaar bent of juist oud. Kleuren, motieven van de stof en manier van wikkelen hebben een betekenis. Als je heel arm bent is datgene wat je hebt van grote betekenis en waarde. 

Toen onze armbandenvrouwen steeds meer pagnes van gewassen, soepele stof nodig hadden begon dat op te vallen. Er ontstond een rumoer dat wij uit waren, en misschien ik wel in het bijzonder, op de ziel van de vrouwen die nog in de pagnes zou zitten. Van het ene moment op het andere blokkeerde de productie. Het duurde even voordat ze het probleem durfden te vertellen. Een oude wijze oom van Baba is met de vrouwen gaan praten, in een kring onder een boom. De onrust hierover lijkt te zijn geweken maar het wachten is op het volgende obstakel. Want die obstakels horen bij het proces van oude overleveringen die nieuwe ontwikkelingen dwars zitten.

 

bijzonder afscheid dit jaar van Anya, armbandenvrouw. Op het platteland van Mali wordt geen afscheid genomen en al helemaal geen emotie getoond. Het overkwam ons en de omstanders keken dan ook verbaasd toe.

 Return to Sender viert feest
Return to Sender, een initiatief van Katja Schuurman, bestaat 15 jaar. Sinds vijf jaar verkopen zij in Nederland de armbanden van onze vrouwen. Return to Sender heeft als missie om met eerlijke en duurzame handel vrouwen te helpen een leven voor zichzelf en voor hun familie op te bouwen. En daar hebben wij, Rondom Baba en Return to Sender elkaar gevonden. Door de samenwerking bespreken we ook de problemen die we allemaal tegenkomen bij deze missie. Stichting Rondom Baba kan zo in het zichtbaar maken van deze problemen ook nog een extra rol spelen.

De vrouwen van de armbanden in de spotlights
De vrouwen hebben het moeilijk. Door de oorlog kunnen de mannen het land niet meer bewerken en is er geen eten. Zij zijn volledig kostwinnaar geworden voor hun grote gezinnen. Er worden echter nog niet genoeg armbanden geproduceerd en verkocht om volledig in hun levensonderhoud te kunnen voorzien. Daar wordt aan gewerkt.

als de akkers geoogst zijn verzamelen onze vrouwen in de brandende zon de laatste rijstkorrels,
het zogenaamde 'aren lezen' zoals van Gogh het nog schilderde

Return to Sender gaat de vrouwen een extra boost geven met het geld dat ze a.s. zaterdag 12 juni verdienen met de online viering van hun 15 jarig bestaan.

Baba en ik maken, samen met de vrouwen, een plan voor de besteding van dat extra geld. Voor elke vrouw komt een bedrag beschikbaar waarmee wij iets kunnen aanschaffen waarmee zij duurzaam voor extra inkomen kunnen zorgen. Dat loopt uiteen van een kleine koelkast om ijs te maken en te verkopen, een klaptafel met kruiderijen voor de verkoop, een handkar voor goederentransport en zo meer.
Zin en tijd om er meer over te weten?

Iedereen kan zich via deze link aanmelden voor het online feest:

           

                                     https://www.returntosender.nl/nl/15-jarig-jubileum/

hopelijk tot dan!

gratis aanmelden via deze link voor zaterdagavond en voor de veiling

Het schaap en de dood

 

Een jaar of tien geleden speelde zich op Here Bugu het schapendrama af. Iedereen wilde schapen. Ik zag het nut er niet van in omdat de lasten steeds hoger uitvielen dan de baten. Maar hoe ik ook probeerde te overtuigen met cijfers en tabellen, iedereen was het er over eens dat de schapen moesten blijven. Het werd een strijd. Het waren mijn beginjaren. Toen ik nog dacht dat wij en zij hetzelfde denken en ik niet meteen begreep dat achter alles een verhaal zit. Uiteindelijk deelde ik getergd mee dat ik de financiële stekker uit het schapenproject trok. En toen kreeg ik het verhaal te horen. 

Iedere familie, ieder gezin, ieder project had op zijn minst één schaap, liefst een heleboel. Want ’s nachts waart altijd de dood rond, op zoek naar mensen die hij mee wil nemen. Als hij niemand vindt die aan de beurt is pikt hij willekeurig iemand op. In dat geval echter kan een schaap in de bres springen voor de willekeurig gekozen mens, die overleeft en het schaap wordt ’s morgens levenloos aangetroffen. 

Ik was geraakt door het verhaal en vooral de manier waarop ze het vertelden. Diezelfde middag kreeg ik hele hoge koorts. Klapperend en ijlend lag ik de hele nacht te baden in het zweet in mijn bed. 'sMorgens kwam Sedou mijn kamer binnen stormen, trok het muskietennet opzij en riep: Je bent gered, je wordt beter. Het moederschaap is vannacht voor jou gestorven.

Een complottheorie? Misschien zou je het in onze cultuur zo noemen. Maar ik noem het een verhaal en ik hecht grote waarde aan verhalen. 

Een goed verhaal geeft een beeld dat tot nadenken stemt. Een verhaal zet je in beweging. Een verhaal toont ongeziene kanten en er zit altijd een aanknopingspunt naar iets anders in dat je kan inspireren. Een verhaal is niet waar of onwaar. Het is een verhaal.

Wat een opluchting dat een verhaal niet gaat over welles/nietes, niet over jij hebt gelijk of ik heb gelijk. Niet over voor of tegen corona, voor of tegen vaccinaties. Verhalen zetten je verbeeldingskracht op 

een ander niveau in beweging, verhalen stimuleren creatief denken en dat hebben we nodig. 

 

In Mali heerst ook corona, schijnt het. Er heerst ook malaria, tyfus, soms cholera, en nog een heleboel andere zaken waar mensen aan dood gaan. En toen kwam er nog ebola bij en nu covid. De arme mensen zeggen: laat mij gewoon mijn werk doen, mijn leven leven en of de dood me komt halen en met wat dat zien we dan wel weer. 

 

De afgelopen drie weken ging het bij mij ook mis. Het begon met malaria en daarna tyfus, een veel voorkomende combinatie. Ik was behoorlijk ziek. Gelukkig ben ik er weer doorheen gekomen. Aan de ene kant gewoon door infusen en pillen maar ook begeleid door een enorme toegewijde en liefdevolle verzorging. De Peulvrouwen rolden hun matten uit voor mijn huis om te waken en te bidden. Ik werd elke dag gewassen en daarna ingesmeerd met carité boter. Gevoerd met lepels kippenbouillon en 's nachts sliep iemand in mijn buurt. De kinderen kwamen kommetjes verse melk brengen en besjes. En Sedou kwam 's morgens met een verse kruidenmelange op een blauw bord waar hij thee van maakte:Blad van de citroenboom, het blad van de guaveboom, bananenblad en bamboeblad.

We hebben inmiddels 50 schapen. Maar voor zover ik weet heeft geen schaap zich hoeven offeren.

Sedou met de kruiden voor de tyfusthee

In Mali op het platteland is nog een soort oerritme waarin  leven en dood dicht naast elkaar liggen. Verzekeringen zijn er niet. Gezondheidszorg is niet vanzelfsprekend. De omstandigheden waarin de mensen leven zijn extreem zwaar door armoede, klimaat en oorlog. Op alle terreinen is verbetering nodig. Je krijgt niets cadeau. Maar het leven is krachtig en kleurrijk. De nadruk ligt altijd op de oplossingen en niet op de problemen. Nergens lach ik zoveel als hier. De dankbaarheid voor het leven, dat even vanzelfsprekend is als de dood, is groot.

En de moraal van dit verhaal?

Verhalen! Literatuur! Lees en vertel verhalen, lees gedichten. De grote schrijvers en dichters hebben altijd al geschreven over leven en dood en hoe ze bij elkaar horen. Het verrijkt het leven en maakt de dood vertrouwder.  

Stel je toch eens voor dat we het daar samen over gaan hebben!

Over leven en dood.

de nachtelijke rijst en gerstleveringen gaan nog steeds door

bij ons leren de vrouwen haken

bij de Peulen doen de mannen ook handwerk

de voorbereiding van het leer voor de tassen

10 tassen voor de verkoop in Bamako

van de verschillende moestuinen is de tuin met de biologische kool het grootste. hier heerst een enorme concentratie van het groeien van de kool, een intense bijzondere stilte

de nieuwe graanmolen waar de vrouwen en kinderen 2x per dag de gierst komen laten malen is een enorme hulp, veel minder zwaar stampwerk daardoor

zij komt trots haar nieuwe jurkje voor naar school laten zien waar haar moeder  mooie stukjes fluweel op genaaid heeft

het nieuwe bankstel wordt per driewieler bezorgd over de weg dwars door bandietenland

bij mijn afscheid laat Baba foto's van de sneeuw zien

 s morgens om 7 uur, hoeveel besjes heb jij al?

Fotoverslag: december was een feestmaand

De maand december zat vol met feestelijke gebeurtenissen. 

Allereerst de rijst- en gierstactie die een groot succes was, elke dag feest om even op de bankrekening te kijken. Inmiddels zijn mensen er voor Here Bugu op uitgetrokken in alle richtingen om de benodigde hoeveelheid rijst en gierst in  te kopen. Als alles goed gaat zal dat neerkomen op zo'n 33 ton rijst en gierst. De komende weken zal dat in partijen hier binnenkomen. Daarna moet het geregistreerd worden en het meeste gezeefd, ontkaft en goed opgeslagen. Als dat allemaal achter de rug is wordt het beetje bij beetje verdeeld. 

En dan was er natuurlijk het feest voor Kerstmis waarin verschillende groepen kinderen en volwassenen hun prestaties met de 'cupsong' lieten zien met een djembeband erbij als dank voor de actie. Een uur lang direct bij te wonen via de livestream op instagram.

En tenslotte op 31 december een enorm kinderfeest, traditie getrouw georganiseerd door de jongeren van Here Bugu voor de kinderen. Het was geweldig en er waren zeker meer dan 400 mensen aanwezig. Het hoogtepunt waren de 400 stokbroden die belegd werden met kip, sla, tomaten en uien, alles uit de eigen farm. Elk kind kreeg een half gevuld stokbrood, een enorme traktatie, waarvoor de vrouwen van Here Bugu de hele dag achter de vuren hadden gestaan.

Er is veel gefilmd maar hier onder een fotoverslag, sommige foto's van mindere kwaliteit omdat ze uit de video's geknipt zijn.

De vrouwen hebben een onderonsje tijdens het feest, ik hou van de ontspannen houding van de linkervrouw met haar schaal op 't hoofd.

Het Oudejaarsfeest

spelletjes

  De chauffeur en de beide wevers bestuderen onze prachtige brochure.

 

                  De keuken, het was warm en toch hard werken met z'n allen.

de wever 'loopt' zijn schering

het twijnen op de klosjes voor het weven

 

 de geweven rollen

Een groot deel van Here Bugu bestaat uit moestuinen waar we allerlei methodes uitproberen, ook met het maken van goede compost.

De leerling boekhouder.

Soms zijn de kinderen zo moe van het vele werken dat ze eerst een beetje moeten slapen.

Deze keer kleien, opdracht: een koe.

De jonge Peulvrouwen leren eenvoudige armbandjes voor lokale verkoop, een groep volwassen vrouwen zit op de haak en brei- club en en passant krijgen ze voorlichting over gezinsplanning en dat soort zaken.

Maar zij schuurt net zo lang tot de flessen-kalebas helemaal glad is en kan dienen als melkkan.

Vanwege de grote hitte kreeg ik een hoed cadeau en op de foto zag ik eigenlijk pas dat het de voering is.

Deze kleine plantjes van 12 jaar geleden werden..

..deze prachtige palmbomen!

Vroeger hadden we buitenbioscoop, vanwege de onveiligheid kan dat niet meer, maar we doen het voor de interne mensen toch op mijn terras, waar het vol is tot en met op de trap. Het was een spannende film (voor sommigen)

En elke ochtend zijn er nog steeds in diverse groepen en soms samen: de oefeningen.

 

Een marktkoopvrouw zonder portemonnee

Merci nos amis en Hollande, dank jullie, onze vrienden in Nederland

Sedou de gardien heeft dit geschreven en opgehangen. Het resultaat van de rijst en gierst actie is overweldigend, het bedrag staat in de mail die bij deze blog hoort wanneer je lid bent (uit veiligheidsoverweging)

De moeder van Baba

De moeder van Baba staat elke dag op de markt. Het is haar lust en haar leven. Ze verkoopt geen eigen spullen. Ze doet aan de ‘troc’, ruilhandel. Ze ruilt melk van de Peulen tegen gierst van de Dogon tegen verstelwerk van kleding van haar zoon die kleermaker is tegen zout van de Touareg, tegen gedroogde vis, tegen suiker, tegen mais, tegen bourgou, tegen kruiden. Ze kent iedereen en iedereen kent haar.

 

Het draaien van het wiel

Mali heeft 35 verschillende etnische groeperingen met verschillende talen en culturen. Mali (nijlpaard) is Mali geworden na oorlogen, kolonisatie en dekolonisatie. Gedeeltelijk zijn de grenzen op de kaart getrokken langs een liniaal. Tot voor kort is het de mensen van Mali gelukt in vrede met elkaar te leven en één van hun geheimen was de ‘troc’ (uit het grieks:

wiel, hoepel, ring). 

De Peulen hebben vee, melk, yoghurt, en hun vrouwen vlechten kunstige kapsels, de Touareg hebben zout, sieraden en kamelen, de Bozo vis, de Dogon gierst en uien, de Bambara de smeden en de pottenbakkers. De onderhandelaar tussen de één en de ander gaat niet voor winst maar ziet er op toe dat iedereen, inclusief hijzelf, krijgt wat hij nodig heeft. De één heeft houten palen nodig, de ander schapen omdat zijn vrouw net bevallen is, de man die palen 

heeft liggen heeft stoelen nodig voor het huwelijk van zijn dochter en de man van de stoelen legt er nog wat brokken zout bij om de deal rond te maken. De ‘marchand’ heeft geen 

schriftje. Hij kent de waarde van de spullen, hij kent de mensen en hij weet wat ze nodig hebben. Moussa levert 30 kilo meel in en wil er wat anders voor terug. Als hij een paar uur later langskomt ligt het klaar. En soms ligt er een verrassing bij om de deal in evenwicht te brengen. Iedereen heeft tenslotte zout of suiker nodig. Er zijn altijd getuigen en bij een 

conflict de dorpsraad. Dan overlijdt ineens de onderhandelaar, de marchand. Binnen een paar uur lig je hier onder de zoden. Iedereen die wat te goed had bij hem meldt zich en nog dezelfde dag wordt alles geregeld en beklonken. Er is vertrouwen en er is verbroedering bij 

de troc én een hoge gunfactor. De troc hield en houdt op het platteland nog steeds de maatschappij bij elkaar.

 

Twee systemen

De eerste handelaren, commerçanten,  kwamen van buiten Mali. Er werd betaald met schelpen, kauri, en later met papiergeld dat werd geïntroduceerd door de Fransen. (de grootouders van Sedou hadden nog potten met kauri’s onder de grond, zie mijn hilarische blog van 23 jan 2016 geld in een pot)

Volgens Baba, zelf Chef de Famille van een familie van minstens 80 personen die allemaal thuis zijn in de troc, waren de Franse kolonialen tegenstanders van de troc. Zij voerden de ambtenarij in en daarmee de bureaucratie. Chefs de Villages (dorpshoofden), marchands (onderhandelaars), de dorpsraden en getuigen moesten vervangen worden door burgemeesters, wethouders, boekhouders, rechters en advocaten. Dat is gebeurt.

Sindsdien zijn er twee sociaal/economische systemen in Mali.

De elite, de regering, de handelaren, de scholen en universiteiten, de ambtenaren, de Ngo’s en alles wat daarbij hoort zitten in het ene systeem. Tenminste als ze in functie zijn. Ik heb velen ontmoet die, als ze eenmaal thuis zijn, hun westerse outfit afleggen, zichzelf overgieten met een traditioneel kruidenwater om de vreemde cultuur af te spoelen en overstappen op hun ‘eigen’ gewoonten. het overgrote deel van de bevolking leeft in het andere systeem. In werkelijkheid kan op het platteland geen burgemeester belangrijke besluiten doorduwen zonder toestemming van de Chef de Village. Zoals geen man een besluit kan nemen over familieaangelegenheden zonder de toestemming van zijn moeder. 

 

Systemen die elkaar verwoesten

Ik denk dat de situatie met de extreme corruptie, de verwarring, en de oplaaiende conflicten waarin Mali zich bevindt in belangrijke mate te maken heeft met de botsing van twee extreem verschillende culturen. Een botsing waarbij de macht van het geld met geweld en gewetenloos sociale systemen verwoest.' Alles van waarde is weerloos' zei de dichter Lucebert al. Maar ook sociale systemen hebben  hun negatieve kanten. De ontwikkeling van het individu wordt tegengewerkt, het sociale heeft altijd voorrang.  Dat rechtvaardigt echter niet om het kind met het badwater weg te gooien. Neem het slechtste van je cultuur en deel het met het slechtste van de cultuur van de ander is in Mali realiteit geworden in de strijd om de macht. 

Wederkerig 

Op Here Bugu nemen we het beste van beide culturen en combineren dat. Ook een soort troc. Wij noemen het : wederkerigheid. Een goed voorbeeld daarvan is één van onze projecten, het fonds Yère Dème, wat zoiets als 'reik elkaar de hand' betekent. Medewerkers, die allen slechts een vergoeding voor hun werk krijgen, kunnen hieruit een som geld vragen. Bijvoorbeeld 

voor zaaigoed voor hun veldje of om een koe of schaap te kopen. Het gaat om iets waarmee  ze kunnen onderhandelen en  hun levensomstandigheden kunnen verbeteren. ( voor medicijnen e.d. kunnen ze terecht bij het noodfonds). Er is een schrift waarin nauwkeurig wordt opgetekend hoeveel ze krijgen en wanneer en in hoeveel termijnen ze terugbetalen. Ik doe de kascontrole als ik hier ben. We hebben veel verschillende projecten op Here Bugu. Koeien, schapen, eigen stukjes grond, de keuken, kippengaas, leren tassen, de smid enzovoort. Elk project heeft periodes in het jaar dat ze verdienen en andere waarin  ze moeten investeren. Er vindt troc plaats tussen de verschillende projecten voordat het geld weer terug in de kas beland en genoteerd wordt. Het voegt iets belangrijks toe aan het leven op Here Bugu. Het voegt toe dat mensen elkaar helpen, op elkaar betrokken zijn en de projecten doorgaan, ook 

in moeilijke maanden. Het heeft lang geduurd voordat ik begreep wat er gebeurde. Intussen vind ik  het een enorm voorrecht om hier bij betrokken te zijn. Geld is voor de mensen van Here Bugu, van Stichting Rondom Baba en voor onze donateurs veel meer dan een betaalmiddel. Wij kiezen ervoor om geld in te zetten om een positieve impact te hebben op onszelf en op de maatschappij, het milieu en de cultuur. Ook dat is wederkerig! Ook dat is 'Troc'. En troc komt altijd bij jezelf terug, daarom heet het zo.

een ontmoeting van verschillende culturen

Na een jaar gaat het een heel stuk beter met de familie van Sekou, de vluchtelingenfamilie die hier vorig jaar met een grote groep anderen strandde. Sekou, in het midden, is de jongen van het been.