Met z'n allen proberen we te helpen om dit gebrek aan 'hebben' in de derde wereld op te lossen. Door mijn leven in Mali ben ik met de neus op de feiten gedrukt dat we moeten beginnen bij het respect voor het 'zijn'. Op dat niveau kunnen we veel leren van elkaar en van daaruit de stappen vooruit zetten. Wanneer alleen of voornamelijk ontwikkeld wordt op het niveau van het 'hebben' trekken we de gemeenschap omlaag met alle catastrofale gevolgen die we om ons heen zien.
Ik heb er al vaker over geschreven hoe Baba en ik in de eerste jaren regelmatig met elkaar botsten omdat we onze weg moesten zoeken in het overbruggen van deze twee werelden.
In zijn omgeving functioneerde het leven op basis van de 'troc', de ruilhandel. De 'troc' overbrugt verschillen, houdt de samenleving met al zijn verschillende etnische groeperingen bij elkaar en versterkt de onderlinge afhankelijkheid. Geld creëert ogenschijnlijk vrijheid, maakt individuele ontwikkeling mogelijk maar lost menselijke maat en verhoudingen op. De markt regeert dan.
Hieronder wat voorbeelden over delen, lenen, ruilen uit de wereld van Baba.
De naaste familie van Baba bestaat uit zijn moeder, de gezinnen van hem en zijn vier broers en zuster. Bij de 'grande famille', waar hij de 'chef de famille ' van is horen alle broers en zussen van zijn moeder en zijn overleden vader en hun kinderen, partners en kleinkinderen.
Zijn naaste familie heeft 3 kleine huisjes in de dichtbevolkte oudste wijk van Mopti. Daar wonen ze allemaal samen en hebben hun gemeenschappelijke huishouding.
Bovendien slapen en eten daar ook familieleden die 'onderweg' zijn maar ook allerlei zwervers die er tijdelijk onderdak vinden tot ze weer op de een of andere manier verder kunnen. Naast de 'eigen' kinderen zijn ook een heel aantal andere kinderen opgenomen in het gezin. 's Nachts is geen plekje meer vrij in de kamertjes en op de hof waar op de matten zij aan zij geslapen wordt. Privacy bestaat nauwelijks.
Delen
Wanneer iemand uit de familie bijvoorbeeld een paar schoenen koopt en thuis ontdekt dat ze te klein zijn of niet lekker zitten, dan zal hij ze nooit terugbrengen. Hij zoekt iemand die ze wel past, er blij mee is en het feit dat hij dan zelf geen schoenen heeft is een nieuwe realiteit.
Wanneer Baba bij zijn zuster een mooie sprei ziet liggen die hij graag wil hebben of waarvan hij vindt dat hij die nodig heeft dan neemt hij die, privé bezit is niet belangrijk.
Lenen
Lenen is een onbekend begrip bij de mensen om mij heen. Ik moest langzaam ontdekken dat spullen van mij die ik uitleende, nooit terug kwamen. Als ik iets niet nodig heb en een ander wel dan is bij hun de ander vrij om het te nemen. Natuurlijk niet zonder overleg. Als het duidelijk is dat ik het zelf nodig heb en gebruik blijft het bij mij en ze houden ook rekening met mijn cultuur die ze van de 'blanken' kennen.
Microkredieten
We hebben een aantal jaren gewerkt met microkredieten, wel met een veel lagere rente dan de banken kennen. De kredieten werden altijd verleend aan de vrouwen van een groep. Als iemand pech had en niet kon terugbetalen stond de groep garant. De vrouwen gebruikten de kredieten voor klein vee en graan waarmee ze konden handel drijven. Zij betaalden alles terug voornamelijk door de controle van de groep. De mannen kochten een kar met ezel. Zij werkten individueel, betaalden niet terug maar besteedden het geld aan het bouwen van een huisje voor hun gezin. In hun cultuur besteed de man zijn verdiende geld als het goed gaat aan het gezin. De vrouw mag wat ze verdient zelf houden en besteden zoals ze wil, wat erop neerkomt dat ze de extra's betaald zoals medicijnen maar ook een mooie jurk en sieraden.
Als je geld hebt, heb je niets
Geld wordt niet gespaard maar omgezet in spullen. Als de vrouwen van de armbanden hun geld hebben ontvangen kopen ze er mooie stoffen van, een koelkastje, een bagagekarretje, herstellen hun huis, kopen voorraden rijst en gierst tot het op is. Als ze iets nodig hebben ruilen ze daar iets van voor hetgeen wat ze op dat moment nodig hebben. Met het koelkastje kunnen ze zakjes koud water verkopen, met het karretje vrachtjes vervoeren en het verdiende geld zetten ze direct weer om.
Jongeren die geld verdienen geven dat meestal in zijn geheel aan hun ouders of de familie waar ze wonen.
 |
bij de foto: een jonge koeherder van de Peul
Mensen die geld overhebben investeren dat vaak in koeien die uitbesteed worden aan de koeherders. Die lopen rond met een enorm kapitaal maar leven zelf in armoede
Kopen en ruilen
Baba koopt onze rijst en gierst niet bij de handelaren. hij verdeelt het contante geld met een getuige over een groot aantal jongens uit de dorpen waar families hun verbouwde rijst en gierst beetje bij beetje verkopen om geld te verdienen voor hun huishouding. De jongens bouwen een band op met deze mensen. Als ze het geld bij ons hebben opgehaald trekken ze de dorpen in. Als ze 10 zakken van 100 kilo hebben laden ze die op een ezelkar en brengen het naar de weg waar onze eigen mensen het ophalen met de auto's, vaak in het donker. Of ze komen per pinassen over de rivier. Bij ons worden de zakken gewogen. bijna altijd zit er teveel in, dat is het cadeau en versterkt de relatie. Ze worden opgeslagen en later verdeeld over het jaar afgegeven bij de mensen die het het hardst nodig hebben.
 |
| aankomst van de rijst op Here Bugu in het donker |
overleg met de Peulen om ons heen
De jonge mensen op Here Bugu leren bij ons om een deel van het geld voor zichzelf te behouden en met kleine groepjes een soort spaarsysteem op te zetten waar ze samen over waken.
 |
| Hamidou en Aminata leren boekhouden |
Bij het opbouwen van onze kleine onderneminkjes, kippen, kippengaas, moringa e.a. stuiten we op problemen. Verkopen we bijvoorbeeld 10 rollen kippengaas dan is het niet de gewoonte dat je meteen afrekent, in het Malinese systeem. Vertrouwen speelt ook hier een grote rol. Ook bij de winkels wordt veel op de pof gekocht (zoals in mijn jeugd in Amsterdam ook nog gebeurde). Je bent dus afhankelijk van het moment dat de ander geld heeft. Dus je hebt niet snel geld om te herinvesteren. Verder zijn de grondmaterialen die je nodig hebt meer niet dan wel voorradig. Ook dat onderbreekt voortdurend de productie. De bakker van Mopti is rijk geworden omdat hij contracten kon sluiten met Minusma ( de legers van de UN). Lokaal bots je hier als startende ondernemer direct met het oude systeem en worden de nadelen daarvan zichtbaar.
 |
| 10 rollen gaas verkocht aan een collega-project, wel direct betaald dus |
 |
| de rollen ijzerdraad voor de productie van het kippengaas komen uit Bamako maar zijn zelden in voorraad aanwezig, dat komt ook omdat er opgekocht wordt door grote handelaren en de Minusma |
 |
| de lijm voor de leerbewerking wordt gemaakt op Here Bugu |
Zand, dat we nodig hebben voor het cement komt met de pinassen aan en wordt door dragers aan land gebracht en met een tuk tuk naar HB vervoerd. De onderhandelingen gaan op de oude manier.
Op Here Bugu en vanuit Here Bugu werken we zo dat we aansluiten aan de oude systemen. Door onze begeleiding begrijpen ze dat we hun oude vertrouwde systemen die de relaties tussen de mensen beschermen en het sociale systeem respecteren, dat we daar rekening mee houden en niet willen vernietigen. Gezamenlijk zetten we de stappen naar een andere manier van met geld omgaan maar wel een die verbonden blijft met het hart. Warm geld, geld dat geschonken wordt vanuit een goed hart voor de medemens, Geld dat kan worden ingezet als een middel tot ontwikkeling van het 'hebben' en van het 'zijn'.
