Zomaar 6 dagen.....

Donderdag 10 maart 2011
Sali, de vrouw van Sedou de gardien, komt buiten adem binnenhollen. “Je moet meekomen de burgemeester heeft een ongeluk” zegt ze in haar gebrekkige Frans. Ik loop met haar mee en buiten op het zandpad staat de auto met de chauffeur die ongelovig naar de verbrijzelde achterruit van de auto staart met een kleine steen in zijn hand. Burgemeester pappa Bathily heeft een tuin een eindje verderop en in zijn schaarse vrije tijd gaat hij daar vruchten halen en komt dan vaak ook even bij ons langs. Maar, hij zit niet meer in de auto.
Ik zie een groep mensen staan op de hof bij de buren en daar vind ik hem inderdaad. Pappa Bathily is een geliefde burgemeester. Hij is een slanke, rijzige man met prachtige handen, wars van opsmuk, zo gebruikelijk hier voor hoogwaardigheidsbekleders. Hij is sociaal bewogen, woont eenvoudig en traditioneel en na een zware werkdag liggen er altijd arme mensen op zijn hof op hem te wachten met hulpvragen. Ze weten dat hij er voor hun is en er is geen drempel om hem te benaderen.
Pappa Bathily op Here Bugu

Maar nu staat hij daar en is duidelijk van slag door de onverwachte knal van de exploderende autoruit. Het zoontje van de buren heeft met een katapult een steentje door de achterruit geschoten. Sedou, die inmiddels ook is gearriveerd doet nog een duit in het zakje. Hetzelfde jongetje probeert al een tijdje onze zonnepanelen te raken en heeft ook op onze auto, de kanari, gemikt. Terwijl Bathily de commandant van politie belt staat de vader met een grote knuppel te zwaaien in de richting van het struikgewas waarheen zijn zoontje verdwenen is. Ik neem Bathily mee naar Here Bugu, geef hem een stoel, een keteltje water, een paar plastic slippers en een matje. Ik weet inmiddels waar een man in Mali behoefte aan heeft als hij emotioneel uit zijn evenwicht is. Bidden! Inmiddels arriveren ook de opa, de oom, de neef en een broer van dezelfde melk op de hof, en niet te vergeten, gekke buurman Peul die altijd overal als de kippen bij is. Als Bathily is uitgebeden gaan ze op hun hurken om hem heen zitten. Bathily pakt zijn mobiel en belt de commandant om te zeggen dat hij niet meer nodig is. Opluchting want dat was een klopjacht geworden met gevangenis tot slot. Bathily wil dat ik blijf dus ga ik naast hem zitten. “De jongen moet gestraft worden opdat hij het nooit meer zal doen. Morgen kom ik terug”, zegt hij, “dan brengen de ouders de jongen hier en geef ik hem in aanwezigheid van iedereen een aframmeling met een stok.” Instemmend gemompel van de omgeving. Ik mompel niets dus Bathily kijkt me vragend aan.” Ik ben geen Afrikaan” zeg ik glimlachend maar met bonzend hart, “als je hem slaat doe je hetzelfde terug, daar wordt hij misschien bang van maar niet beter” en “ dan zou je zijn familie ook moeten slaan want die zijn medeplichtig aan het probleem dat die jongen heeft”. Dit keer luid en ongelovig gelach van de omgeving. “Dank je voor je advies Yvonne” zegt Bathily terwijl hij opstaat, “ik kom morgen terug.”

Ik rijd naar Mopti, er zit een pakje in mijn postbus met dropjes en een kaart van Nederlandse koeien.



Het is donker als ik thuiskom en nog steeds 35 graden.

De biogasgroep wil morgenochtend vertrekken en gaat voor de verandering vroeg naar bed. ’s Nachts breekt een onweer los met hevige wind en stortregens alsof de regentijd begonnen is. Het was te warm. Er wordt gesleept met matrassen naar veilige onderkomens, ik verhuis van dak naar terras waar de muggen me steken en kom slaap tekort. Het blijft warm.

Vrijdag
Bij het aanbreken van de ochtend is weer een biogasser aan de schijterij en wordt het vertrek uitgesteld.
Ik breng de ochtend slapend en lezend door. In het boek: “ Of water and the spirit” van Malidoma Some lees ik het adembenemende verhaal over de cultuur van de Dagara, een volk in het zuiden van Burkina Faso en de initiatie/ inwijding van de hoofdpersoon. Veel doet denken aan de verhalen die ik ken uit de Dogon. De beelden van de verschillende stadia van de initiatie en de ontmoetingen met de onderwereld en de bovenwereld zijn fascinerend, huiveringwekkend ontroerend en soms herkenbaar. De rest van de dag houd ik me bezig met het op orde brengen van het huis en de omgeving na een bezetting door een groep Nederlandse techneuten. Maar wel hele aardige.

De burgemeester arriveert, de vader staat al te wachten met een trillende jongen stevig in de houtgreep. De burgemeester verzinkt in gebed op een matje, de omgeving wacht, ik ben inmiddels op een stoel geïnstalleerd als getuige (zeer gebruikelijk in Mali) en bereid me voor op een moeilijke ervaring. Na het gebed wordt de jongen vastgepakt tussen de twee mannen, Bathily geeft hem een enorme klap voor zijn hoofd, gevolgd door de vader die in dit geval niet onder kan doen voor de burgemeester. Dit herhaalt zich en dan reikt iemand uit het publiek de vader een dikke stok aan. De jongen moet op de grond gaan zitten. De burgemeester kijkt mij kort aan en grijpt dan in. Hij houdt de inmiddels oververhitte vader in bedwang, pakt de stok af en gooit hem ver weg. Dan zegt hij tegen mij:” mijn straf heeft hij gekregen, als jij nog iets wilt doen op jouw manier, ga je gang”. De jongen is er ondertussen vandoor en ik zeg tegen de vader dat we op Here Bugu altijd proberen om iets moois te maken van iets dat fout gegaan is en dat hij morgen terug moet komen met zijn vrouw en zoon en dat we zullen bekijken wat we kunnen doen.
’s Avonds eten we met zijn allen in een restaurant in Sevaré met lifemuziek en dansen de mannen een klompendans op echte Nederlandse klompen.

Baba danst de klompendans

De volgende persoon wordt ziek. Kunnen ze morgen vertrekken?

Zaterdag
Ze vertrekken! Richting Ghana maar het is nog onzeker of ze een visum zullen krijgen. Ghana heeft zijn visumbeleid gewijzigd.
Ik zet mijn computer aan en vind een e-mail van de ambassade: “....... De Nederlandse overheid beschikt over indicaties dat ook de Nederlandse ambassade of Nederlanders een mogelijk doelwit kunnen zijn van acties (aanslagen, ontvoeringen) in Bamako en Mali.Wees daarom alert, en neem de nodige voorzorgsmaatregelen (rijd met gesloten portieren/ramen, houd uw deuren op slot, wees voorzichtig v.w.b. niet bekende/onaangekondigde bezoekers en let op uw omgeving etc)……….”
Er is gewaarschuwd voor een aanslag op de Amerikaanse ambassade en op de internationale school, die inmiddels gesloten is. De Nederlandse ambassade wordt zwaar beveiligd en verandert in onneembare vesting.

Ali vertrekt ook. Ali is 21 en heeft een jaar bij ons gewoond en gewerkt, hij hoort bij Here Bugu. Een paar weken geleden kwam hij met me praten. Met een zonnebril op, zijn hoofd naar beneden gericht, vertelde hij dat hij terug moest naar zijn dorp in Burkina Faso. Zijn ouders hebben een bruid voor hem en hij is verplicht terug te komen om te trouwen en zijn ouders te helpen op het land. Hij wil niet maar als hij niet gaat komen ze hem halen. Bij ons kan hij leren en verdienen, hij heeft het naar zijn zin er ligt toekomst voor hem maar hij heeft geen keus. Tegen zijn ouders ingaan is geen optie, het staat gelijk aan een breuk met de familie en daar valt niet mee te leven. We schrijven een mooie referentie brief voor hem en als hij zijn ouders kan ompraten mag hij terugkomen.



Laja, de 8 jarige jongen van de katapult, verschijnt met zijn vader en zijn oom. Laja gaat niet naar school in tegenstelling tot zijn vriendjes, de kinderen van Sedou, die door ons toedoen nu wel de school bezoeken. Hij moet de hele dag mest verzamelen, hout kappen, water putten, schapen hoeden enz. Hij heeft een tot op de draad versleten t shirt aan waar de kleur niet meer van te herkennen is en geen onderbroek. Zijn vader heeft 11 kinderen, niemand gaat naar school, daar is geen geld voor. We spreken af dat hij een maand lang ’s morgens op Here Bugu komt werken onder leiding van Oumar, één van de vaste werkkrachten en een goede man die heel veel van planten weet. Voor elke ochtend krijgt hij 500 cfa. 100 is voor hem, 400 stoppen we in een potje en als de maand om is brengen we dat naar de burgemeester als bijdrage voor de ruit. Ik zal hem dan ook schone kleren aantrekken en als dit goed gaat moeten we eens kijken of hij naar school kan, maar dat heb ik er nog niet bijverteld.

‘s Avonds is het filmavond. Al een paar weken Lord of the Ring (9 uur) in delen, frans gesproken, geprojecteerd en met geluid als in een echte openluchtbioscoop. De hier en daar angstaanjagende beelden komen soms tot in de finesses overeen met de verhalen over de initiatie die ik lees in het boek van de Dagara en het toegestroomde publiek herkent, geniet en joelt als het goede overwint.


Na de film vertrek ik naar het dak voor een paar uur slaap. Maar de buren, Peulen, hebben een bruiloft tussen hun hutjes. Het geroffel op de kalebassen, handgeklap en zang gaat gestaag door en Tjakko slaat voortdurend alarm.

Zondag
Om 5 uur ’s morgens brengt Sedou me met mijn koffer slingerend en slippend over het zandpad naar de hoofdweg. Daar wordt ik opgepikt door de luxe zwarte en geblindeerde mercedes van de burgemeester met chauffeur. Ik kan meerijden naar Bamako waar ik een conferentie ga bijwonen die is georganiseerd door de Nederlandse ambassade voor vertegenwoordigers uit het Noorden ( de Touaregs) en Nederlandse ontwikkelingswerkers in Mali over de veiligheid. Goede gelegenheid om te netwerken. In 7 uur rijden we in hoge snelheid, het is net een koelkast op wielen, naar Bamako waar ik met een ijskoude neus de hitte intuimel en de rest van de dag slapend doorbreng op mijn kamer met airconditioning.

Maandag
De eerste dag van de conferentie vindt plaats in een vergaderruimte van één van de duurste hotels van Bamako.

Maar het is dan ook een initiatief van de ambassade op hoog niveau. Glazen deuren die openschuiven als je aan komt lopen, alles glanzend en schoon. Het bruinzwarte zebradessin van het tapijt is in perfecte harmonie met de satijnen goudbruine rokken van de lange vergadertafels die gedekt zijn met smetteloos witte tafelkleden waarop glanzend witte koppen en schotels voor de koffie. De airconditioning staat zo hard dat ik er een beginnende oorontsteking aan overhoud. Aan tafel een bont gezelschap van ongeveer zestig mannen en vrouwen. Leden van de Nederlandse ambassade, vertegenwoordigers van de Touaregs uit het Noorden, een minister en adviseur van de president, vertegenwoordigers van ICCO, Oxfam Novib, SNV. Moderne apparatuur, laptops, beamer en microfonen, ik zit ineens niet meer in het Afrika dat ik ken. Mooie boubou’s, Touaregs met hun wijde jurken en gesluierde hoofden, grijze kostuums, blazers met overhemden met gouden manchetknopen.
De Malinezen spreken over het verband tussen veiligheid en ontwikkeling, tussen gebrek aan werk en terrorisme en het verschil tussen criminaliteit en Alquada. De Nederlandse ambassade spreekt over het gebrek aan ingrijpen van de Malinese overheid, over angst, angst voor kidnapping en aanslagen. Wie is Alqaida vraag ik me af, kennen we de vijand, voor wie zijn we bang, waar vechten we tegen, voor wat verdedigen we ons?
Beelden van de Lord of the Ring, de afstraffing van de jongen en de initiatie in de Dagara schuiven door mijn hoofd terwijl ik mijn best doe te begrijpen waar het allemaal over gaat. De voertaal is Frans.

Dinsdag
De tweede dag van de conferentie vindt niet plaats in de ambassade zoals gepland. De ambassade is niet meer zomaar toegankelijk door de uitgebreide veiligheidsmaatregelen en de blokkades eromheen. We vergaderen met een kleinere groep in het gebouw van Oxfam in een relaxte, informele atmosfeer. Het gaat over de veranderingen in Nederland t.o.v. ontwikkelingshulp, over samenwerking van de organisaties, omgaan met veiligheid en met corruptie. Het voelt goed om hier te zijn en contacten te leggen. Op de ambassade ligt post voor me van de PUM. Netherlands Senior Experts. Ik word vertegenwoordiger voor de regio Mopti en ga met Baba kleine bedrijven selecteren die in aanmerking komen voor expertise uit Nederland. De experts, die een bedrijf gedurende een paar weken begeleiden, en dat kan op heel veel gebieden zijn, zullen een onderkomen vinden op Here Bugu gedurende hun verblijf.

Maurits van der Ven, landencoordinator PUM Mali overlegt met Baba

Op de ambassade heb ik ook nog een gesprek over een programma voor geboortebeperking bij de Bella, uitgevoerd door een Malinese ONG die gefinancierd wordt door Nederland.Mooi om aan te haken bij al bestaande programma's.

‘s Middags loop ik door de grote supermarkt van Bamako om wat etenswaren te kopen. In Bamako kun je leven als een Europeaan, ook wat eten betreft, als je geld hebt tenminste want het is heel duur. Als ik sta te peinzen welke koffie ik zal kiezen voel ik dat er iemand naar me staat te kijken. Het is Esther die me in Nederland vertelde dat ze naar Bamako zou komen voor een dansproject op de hogeschool voor dans. In de wereldstad Bamako lopen we elkaar tegen het lijf. We drinken kletsen en ik eet chocoladetaart!!!!!
Bij terugkomst op mijn vaste stek in Bamako is er een nieuw bericht van de ambassade in mijn mailbox:

“Beste landgenoten,
Afgelopen donderdag, 10 maart 2011 heb ik u geïnformeerd over een verhoogde dreiging in Bamako in verband met ontvoeringsgevaar en gevaar voor terroristische aanslagen.
Het doet me plezier u te kunnen meedelen dat het dreigingsgevaar is achterhaald en dat de waarschuwing voor Bamako is ingetrokken. …………..”

Morgen vertrek ik weer naar Mopti, met de bus deze keer, 10 uur in de hitte.

Dit waren zomaar wat gebeurtenissen uit 6 achtereenvolgende dagen van een toebab in Mali. De hitte neemt weer toe, onze ambitie blijft onverminderd van kracht: werkverschaffing, ontwikkeling, sociale en culturele gemeenschapsvorming.

Here Bugu

het nieuwe bord langs de kant van de weg levert veel belangstelling en naamsbekendheid op

Ondergedompeld als ik ben in het Malinese leven en in alle activiteiten en ontmoetingen die plaatsvinden op Here Bugu schrijdt de tijd ongemerkt voort en bevinden we ons ineens weer in het begin van de heetste periode van het jaar.
De intense regentijd, l’hivernage’ in augustus, september en oktober richtte veel schade aan. Bomen werden ontworteld, delen van de oogst mislukten. De mais en de hibiscus daarentegen hebben er juist van genoten en we hebben de eerste zakken hibiscusblaadjes en mais in de opslag staan. De pinda’s vonden het minder leuk en de kleine hoeveelheid die we konden redden zijn gebrand en de planten, die dienen als voer voor de schapen en het paard, zijn inmiddels al opgegeten. De lemen gasthuizen stortten in terwijl de termieten zich tegoed deden aan de houten deuren, kozijnen en bedden. De lemen magazijnen hadden ook veel te verduren van het water en een deel van de voorraad cement die er in opgeslagen lag is verloren gegaan. Het prachtige huis van de gardien en de werklui is gespaard omdat we juist voor de regentijd een cementen jas hadden aangebracht die het beschermde.
De kanarie, onze gele 4wheel drive had een zware periode. Drie maanden lang zwoegen door de zware klei en het water op en neer naar Here Bugu tastten veel van de onderdelen aan. In de afgelopen maanden brachten gasten 70 kilo aan onderdelen mee geleverd door Rijk van rv4wd die me steunt met alles wat de auto betreft. De mecanicien van Mopti, gespecialiseerd in 4wheeldrives nam de auto onderhanden. Ook de versnellingsbak had het begeven en uit vier verschillende plaatsen in Mali arriveerden tweede hands versnellingsbakken op het busstation van Mopti waar ze gedemonteerd en gekeurd werden door de mecanicien tot hij de juiste gevonden had. Op een leeg plekje tussen de schroothoop van Mopti, waar de autowrakken en delen van vrachtauto’s liggen te verroesten, verrichtte de mecanicien met een minimum aan sleutels zijn werk en de kanari rijdt weer als een zonnetje. Het busje dat Baba tot zijn beschikking heeft was een ander verhaal. Niet geschikt voor het zand en het water moest de totale motor gereviseerd worden en zuchtend en steunend verricht hij zijn werk. Maar inmiddels hebben we er een 4wheeldrive bij, gekregen van Stichting Katalysator die hier tevens een biogasproject kwamen doen.



Het paard Nicolas, dat zijn diensten moest bewijzen voor de trekkar van Dialangou om de vrouwen met hun zakken rijst en gierst naar de marktplaatsen te vervoeren bleek niet geschikt voor het zware werk voor de kar. Hij blijkt een rijpaard te zijn en geen trekpaard en was bovendien ondervoed. Een paard heeft veel graan nodig en de Bella, die nauwelijks genoeg eten voor zichzelf hebben konden dit niet voldoende opbrengen. Naar een oplossing voor dit probleem wordt gezocht. Voorlopig is hij bij ons en wordt er elke dag op hem gereden door de werklui. Het alternatief om hem naar de slager te brengen kan ik niet opbrengen. Ik ben nooit een paardenmens geweest maar Nicolas is een bijzonder zachtmoedig paard en ’s avonds lopen we stapvoets door de gerooide rijstvelden met Tjakko die vrolijk om ons heen dartelt terwijl de zon ondergaat in het westen en de maan in het oosten boven de horizon verschijnt. Dat zijn intense momenten waarop ik me verbaas over de wending die mijn leven genomen heeft.



De afgelopen 4 maanden waren druk. Een aaneengesloten stroom van gasten bezocht Here Bugu. Een klein gedeelte vrienden die langskwamen om kennis te maken met Mali en Here Bugu als uitgangspunt namen, maar ook mensen uit Europa, Amerika en Mali die een kijkje kwamen nemen of daadwerkelijk een bijdrage leverden aan ons werk. Ook een delegatie van de Nederlandse ambassade bezocht ons, groepen toeristen die rondreisden met een reisbureau en musici die op festivals speelden en daarna met lokale muzikanten uit de regio Mopti op Here Bugu voor spontane feestjes zorgden. De positieve reacties en verwondering van de gasten over het vele werk dat we verzet hebben en wat we in korte tijd bereikt hebben is een belangrijke ondersteuning voor onze wil om door te gaan en vol te houden.
November tot en met februari zijn wat het klimaat betreft de beste maanden en dus ook de drukste. Er zijn gasten, er moet hard gewerkt worden in de tuinen, er wordt geoogst en gehooid, geplant, gewied, gebouwd en gegraven. Steeds meer mensen raken betrokken, het groeit.

Twee van de negen Nederlanders die zijn aangekomen van Stichting Katalysator willen een biogasinstallatie aanleggen en mensen opleiden. Zij hebben afgelopen week met behulp van 8 Malinezen, vier gravers en 4 leerlingen, het begin opgezet van een biogasinstallatie.

Jelmer en Coen in het reservoir

Twee reservoirs geplaatst onder een toiletgebouwtje. In het ene reservoir worden menselijke uitwerpselen opgevangen, aangevuld met dierenmest en ander organisch afval, in het andere reservoir wordt het vrijgekomen biogas verzameld dat middels een lange slang verbonden wordt aan een kooktoestel. Een manier om de houtkap tegen te gaan door het koken op biogas. Bovendien wordt het afval omgezet en 1 maal per week afgetapt en kan gebruikt worden als mest op planten en bomen (niet op groenten). Het komende jaar zal 1 van de leerlingen elke week de resultaten meten en per mail in contact staan met Nederland. Als er geld is zullen er een paar proefprojecten op andere plaatsen geïnstalleerd worden. We hebben de sanitatie en riolering in Mopti bestudeerd. Op grote schaal toegepast zouden dergelijke installaties in de huishoudens van Mopti ook kunnen zorgen voor een aanzienlijke verbetering van gezondheidsproblemen omdat de uitwerpselen niet meer rondom Mopti worden uitgegooid waar ze verdrogen en zich vermengen met het stof dat door de wind voortdurend ingeademd wordt of zich vermengd met het regen- en grondwater.
We hebben een demonstratie bijeenkomst op Here Bugu gehad voor belangstellenden en in Dialangou in het net geopende schoolgebouwtje.

de diplomauitreiking



presentatie in Dialangou

Het was een zware week vooral omdat de hitte begonnen is, oplopend tot 45 graden. De groep hield zich kranig al gingen ze om de beurt aan de schijterij en de spugerij
Nu staan ze op punt van vertrek naar Ghana waar ze de andere auto’s gaan afleveren bij diverse projecten. Mamman, de kokkin, heeft daarom een feestmaal bereid, cola, bier en water is ingeslagen voor een bonte avond.

Voorafgaand aan hun bezoek waren er 3 studenten, uit Amerika, Canada en Zweden die in Zweden een training volgen in social entrepreneurship, YIP. Hun begeleiding gedurende 3 weken eiste al mijn aandacht op. Ze kwamen met grote verwachtingen over wat ze in drie weken allemaal konden doen. Uiteindelijk hebben ze lemen stenen gebakken samen met onze medewerkers en daar het begin mee gemaakt voor een eendenhuis aan de rand van de vijver. Heel veel ervaring en levenslessen wijzer zijn ze tevreden vertrokken.

werken aan het eendenhuis

Voor de komende maand staan naast het gewone doorgaande werk drie cursussen koken op zonne-energie voor 60 vrouwen in Dialangou op het programma.