Mee met de stroom .....................

Over moeiteloosheid
“ de vraag is eigenlijk hoeveel moeiteloosheid je aankunt – hoe veel van je masker je durft af te leggen.” Dit was het motto voor een artikel “ Mee met de stroom” in de Happinez nr. 8 uit 2008 van de schrijfster/publiciste Lisette Thooft
( www.lisettethooft.nl ) Voorafgaand aan een interview met mij over mijn besluit om in Mali iets te gaan opbouwen schrijft ze:
“Overgave – dat is “ja” zeggen tegen de situatie waarin je je bevindt, hoe zwaar of lastig die ook is. Je weerstand opgeven tegen de realiteit. Het wil niet zeggen dat je passief wordt, of lui. Het wil alleen maar zeggen dat je meegeeft met de werkelijkheid, dat je het idee dat je de controleur van je eigen leven bent laat gaan. Vaak moeten mensen door een diep dal om dat te kunnen.”
Inmiddels is het twee jaar verder en kwam ik het artikel weer tegen omdat het geplaatst is in een nieuw verschenen Duitse uitgave van het blad.
Twee jaar waarin ik worstelde en speelde met het toelaten van “ moeiteloosheid” in het dagelijks leven, het accepteren, het meegaan met de stroom. Ik had tijdens mijn reizen door Mali al de ervaring opgedaan dat je in een klimaat als hier geen andere keuze hebt dan je overgeven aan de realiteit, anders red je het niet. Sommige mensen kunnen dat van nature, kinderen kunnen het vaak. Maar ik moest het bewust doen, geen energie gebruiken voor verzet, instappen en meegaan anders wordt je ziek.
Wanneer je op het vliegveld in Bamako staat te wachten en een vliegtuig stroomt leeg met passagiers uit het Westen dan zie je het grote verschil tussen de aankomende westerlingen en Afrikanen. De Afrikanen doen het op een dieselmotor, de Westerlingen op een benzinemotor. In het begin gaat het heel goed, lekker kwiek en alert, snel accelereren. Maar elke Malinees kent het probleem van de Toebab, de blanke, die van het ene moment op het andere in huilen uitbarst, hysterisch wordt, ziek en misselijk. Musbaba zegt dan: “ je ziet het toch, ze zitten niet in hun vel maar in hun hoofd”. “ Ze denken aan wat ze allemaal gaan doen, hoeveel mooie foto’s ze zullen maken, of alles wel goed zal lopen, of ze niet bedrogen worden, hoeveel werkafspraken ze hebben” .“Ze zijn er helemaal niet”.
Bij ons in het Westen kun je het lang volhouden op een benzinemotor, zelfs als die te hoog is afgesteld, de consequentie merk je vaak pas vele jaren later. Hier heb je meteen een kokende motor en je moet het zelf oplossen.

Ontwikkelingssamenwerking
Het fenomeen wat ik hier beschrijf heeft alles te maken met één van de problemen van ontwikkelingssamenwerking. Wanneer je “samen wilt werken” dan moet je de superioriteit van je eigen cultuur met zijn waarden en normen, je diep gewortelde gewoontes, durven laten vallen, met andere woorden je masker durven laten vallen. Daarom hangt ontwikkelingssamenwerking zo nauw samen met de bereidheid tot persoonlijke ontwikkeling. Binnen en buiten staan in regelrecht verband met elkaar, wat zich in jouw microkosmos afspeelt weerspiegelt zich in de macrokosmos om je heen en andersom. Verander de wereld, begin bij jezelf is het motto. Ontwikkelingssamenwerking is mensenwerk, het mooiste wat er is, de puurheid ontvouwen van het wezen mens, kunnen leven in de schoonheid van het moment.

Hoofd
Maar, hoe vertaal je dat in cijfers, in ondernemingsplannen, in verantwoording over elke euro die besteed wordt, in rapporten en tabellen. Ziedaar mijn probleem. In mijn samenwerking met Baba vertegenwoordig ik die kant en doe mijn best en mijn gymnastiekoefeningen om het een met het ander te verbinden. Dat resulteert zo af en toe in een aanval van frustratie die ik projecteer op degene die het dichtst in de buurt is: Baba.

Hart
Hij ondergaat het gekweld en stuurt me een sms: “ lieve Yvonne, hou op met het rondstrooien van je ontevredenheden, draag en verdraag, ga slapen” of “ lieve yvonne, hou op met het bedenken van oplossingen voor problemen die we nog niet hebben”. Ik print ze uit op A4 formaat en hang ze boven mijn bureau. Dan komt Baba binnen, leest met gefronst voorhoofd de teksten en zegt:” Wat is dat?” Ik antwoord lachend: “ Dat heeft mijn goeroe me gestuurd, ik heb het opgehangen om het niet te vergeten”. Baba kijkt me aan, het dringt langzaam tot hem door wat ik zeg. Ik moet het dus uitprinten, ophangen en herlezen om het niet te vergeten! Hoe lang duurt de weg van mijn hoofd naar mijn hart? Hij slaat zijn handen om zijn hoofd dat schud van ongeloof al uitroepend: “Al Hamdalalay” en vertrekt naar het terras om op zijn matje te verzinken in gebed.

Doen
Als datgene wat je denkt, wat je voelt en wat je doet in perfecte harmonie in het moment aanwezig zijn, als het ware op één lijn zitten, dan zit je “ in de stroom”. Dat zijn van die genade-momenten die we allemaal kennen en waarop je het gevoel hebt dat je vleugels hebt.

Hart en hoofd verbinden in het doen: ontwikkelingssamenwerking biedt een ultieme mogelijkheid om dit te leren en het mes snijdt aan twee kanten. Er wordt ontwikkeld door alle betrokkenen mits de maskers afgaan.

“Vrede in elke situatie dat is overgave als ultieme levenskunst”

Vanuit Here Bugu wensen wij iedereen een Goede Kersttijd en een Gevleugeld 2011

"Waar ga jij heen? Ik ga naar - Here Bugu- toe"

God heeft de mens slechts geschetst, het is op aarde dat een ieder zich creëert. (Bambara spreekwoord)


Tijdens het schoonmaken van de maïskolven verloochent Kaziem zijn Dogon achtergrond niet, hij verkleedt zich spontaan als een Dogondanser met de bladeren.

"De ochtendstond heeft goud in de mond"
Als kind hield ik ontzettend van spreekwoorden en gezegden. De taal van mijn vader was er mee doorspekt. “Wie het onderste uit de kan wil, krijgt het lid op de neus”, “in zeven sloten tegelijk lopen”, “de pot verwijt de ketel dat hij zwart ziet”. Ik had een levendige fantasie en stelde het me allemaal voor. Welk lid, hoe doe je dat, in zeven sloten tegelijk lopen, waarom verwijt de pot de ketel? In onze huidige taal zijn de spreekwoorden schaars geworden. Het intellect houdt niet zo van beelden en metaforen. Wie schetst mijn verrukking om te ontdekken dat in de Malinese maatschappij en zeer eenvoudige (doch moeilijk te leren) taal de spreekwoorden en gezegden nog een grote rol spelen. “Wie de ander ontmoet moet de ogen openen, niet de mond”, “hoe lang een stuk hout ook in het water ligt, nooit wordt het een kaaiman”. ( Mijn vader: “wie voor een dubbeltje geboren is, wordt nooit een kwartje”). “De mond is klein, maar zijn lucht, het woord, draagt ver”. “Ieder woord klopt aan je deur met zijn raadsel, als je er voor openstaat overlaadt het je met rijkdom”. “Als je rijk maar niet gul bent, is het alsof je niets hebt”


"hij zoekt het lid"

“Geld is goed, de mens is beter want die antwoordt als je hem roept”
Mijn allereerste bezoek aan Mali, april, mei 2006. Met Baba bezoek ik de nederzetting van de Bella in de buurt van Mopti. We zitten onder het afdakje van zwart plastic en oude rieten matten van de chef Adjoda. Ik voel verzet, het is te heet, te vies, nooit eerder zag ik zo’n armoede. Baba vraagt me te luisteren en vertaalt. Adjoda vertelt het verhaal van de Bella, de voormalige slaven van de Toeareg, mensen zonder eigen familienaam, zonder geboortepapieren, verschoppelingen in de maatschappij, vogelvrijen. En dan zegt de chef: ”ik vraag niet om geld, ik vraag om verwanten”. Dat raakt bij mij een snaar en Stichting Rondom Baba wordt geboren.


Dialangou toen


Adjoda de chef

“Delen! Dat is het sleutelwoord, het kernwoord!”
Ik ben ongeduldig. De beelden die ik in mijn hoofd heb wil ik direct omzetten in realiteit. Maar Afrika is anders. “Hij die geduld heeft kan een steen laten koken, mits degene die het vuur onderhoudt ook geduldig is”. De traditionele gemeenschap is hier de drager van de ontwikkeling. De sociale verplichtingen hebben altijd prioriteit boven de economische. Het klimaat en de ziektes, geboorte en dood regeren het leven. De eerste jaren hebben we kunnen werken en bouwen door grote bijdragen van fondsen. Here Bugu is ontstaan, een oase waar mensen van verschillende etnische groeperingen samenleven en werken, waar nieuwe samenwerkingsvormen ontstaan zonder de oude te schenden. Steeds meer mensen sluiten zich aan. Het is een gewaagde onderneming. De opbouw van een gemeenschap die de ontwikkeling van kleine bedrijfjes met kansarme mensen kan dragen. Voor dit proces, dat stapje voor stapje gaat en dat alle aspecten van het leven omvat, is geduld nodig, vertrouwen en...... geld. “Haast doet de bestemming niet dichterbij komen”
Fondsen betalen voor projecten, een school, een put, een generator enz. Vrienden hebben we nodig voor de zaken die het proces ondersteunen. De salarissen van de medewerkers, het onderhoud van de behuizing en de auto’s, de dieselgenerator voor stroom, het eten, het onderhoud van de dieren en planten, de opbouw van de gemeenschap. In Nederland stuurde ik een brief aan naaste vrienden met de vraag mee te doen met een kleine bijdrage per maand. Zie: vriendenbrief Here Bugu in de mail.

“Er bestaat geen groter geluk dan de komst van een gast in vrede en vriendschap”
Verschillende gasten passeerden de afgelopen maand Here Bugu en een aantal zullen nog volgen. Sommigen bleven korter, andere langer, sommigen komen weer terug. Roy, Jip, Edwin en Mark van Road to Nigeria kwamen langs met hun grote bus om te helpen en bleven 10 dagen.
Veel gesprekken, veel ervaringen uitwisselen met Roy, die lang in Afrika woonde en werkte, heerlijk om ze rond te leiden op Here Bugu en in de omgeving, bezoeken aan Dialangou, uitstapjes op de Niger en naar Djennee, samen koken en eten. Uit de bus kwamen allerlei verrassingen. Een pak franse informatieve boeken over het leven op het Afrikaanse platteland, over het houden van kippen, eenden, konijnen, schapen en nog veel meer van Agromisa/Wageningen o.a. voor een documentatiecentrum in Sevaré. Twee dozen met 3000 condooms. Medicijnen en verbandmiddelen. Dropjes!
Ze hielpen met het repareren van de auto samen met de mecanicien uit Mopti,

met het pellen van de maïs, ze leerden goocheltrucjes aan Baba en lezen aan Sedou.
Wat de condooms betreft hadden we twee voorlichtingsbijeenkomsten, één voor de jongeren om Here Bugu en één op Dialangou. Baba bleek, vanuit zijn jarenlange ervaring, een meester in het voordoen van condoomgebruik met behulp van een houten penismodel, Jip en Edwin deden een theaterstukje als man en vrouw over het gebruik. In Dialangou was het heel spannend want behalve de jongeren waren ook de oude mannen, de imam (die wegliep), heel veel kinderen en vrouwen aanwezig. Achteraf bleek het toch een groot succes en de condooms vinden hun bestemming.


Jip en Edwin doen het voor...


Baba doet het voor.....

een deelnemer doet het voor.....

“Verfijnde gebaren verraden verfijnde gevoelens”


“Wat wij dansen? Het leven!”
65 Dogonvrouwen uit de naaste omgeving van Here Bugu die wekelijks een bijeenkomst hebben, kondigden aan dat ze ook bij Here Bugu horen en dat wilden komen vieren met een dansfeest. Overdag werden schalen met gembersap klaargemaakt en in het ijs gezet. Ze kwamen met twee mannen die opzwepend speelden op de “talking drums” terwijl twee vrouwen op de kalebas het ritme aangaven. Steeds treden een paar vrouwen in de danskring en de dansen zitten vol verborgen betekenissen. Baba eindigde het feest met een verhaal over Here Bugu en de Stichting.


Dogondansen. het bovenlijf stil, de voeten trappelen, om de slappe lach van te krijgen

"Als je echt wilt aankomen heb je de helft van de weg al afgelegd"
Soms twijfel ik. doen we het wel goed, gaat het snel genoeg, gaan we het halen, hou ik het vol! Maar dan komen er gasten. En die zijn onverdeeld diep onder de indruk, ze zeggen het en ik zie het aan ze. Ze schrijven lovende woorden in het gastenboek, beloven erover te vertellen in Nederland, voelen zich direct thuis en opgenomen in de omgeving en onder de mensen, geloven in het concept van gemeenschapsvorming om van daaruit en op basis daarvan kleine bedrijfjes op te bouwen. Dat geeft moed en vertrouwen.
De regentijd was zwaar dit jaar, het heeft bouwactiviteiten vertraagd, sommige bomen omgevallen, de pindaoogst vernield, cementvoorraad aangetast en het gastenhuisje ingestort. Veel gierstoogst in de omgeving is mislukt. Wij oogsten voor het eerst hibuscus, de rode blaadjes waarvan je heerlijke bisap kunt maken en mais. De voorbereidingen zijn bezig voor een grote vijver voor viskweek, een grote kippenstal.

het plukken van de hibiscusblaadjes, een tijdrovend werk


bij de buren wordt de gierst gestampt met zijn vieren in een houten vijzel

De tuinen worden opnieuw omgespit en voorzien van kompost. Daarna het zaaien van uien, sla, sperziebonen, wortelen, enz. Het verzorgen van alle aanplant, veel papaja's, medicinale kruiden. Het gaat heel langzaam want er is geen geld om mankrachten te betalen. De schapen hebben hun injecties tegen allerlei ziektes gehad en zijn gewassen, evenals Nicolas het paard. We zoeken nu ook naar fondsen in Mali, niet eenvoudig. De auto heeft erg geleden door het water en de modder, er moeten nieuwe onderdelen komen uit Nederland waar Rijk en Jolanda van RV4wheeldrive uit Harderwijk me bij helpen.
Er komen nog veel meer gasten de komende maanden. Musbaba was er een week en we maakten samen muziek. Kortom het is een levendig geheel. Jip Keijzer schreef een bericht over zijn bezoek op zijn blog: http://roadtonigeria.wordpress.com/

Carly, Nol,Ineke en Fred uit Castricum

"Wat in het vat zit verzuurt niet"
Drie jaar geleden ontmoetten Baba en ik Pieter Ploeg in Nederland en maakten we een ambitieus plan voor een theatertoer op een boot over de Niger. Het ging niet door, Pieter ging een jaar YIP doen in Zweden. The international Youth Initiative Program, a new social entrepreneur training for youth (18-25) who want to create a positive social change in the world. Nu is er overleg of er een groep internationale studenten binnenkort hier een maand stage komt doen. Via Pieter. Hoop dat het doorgaat.

Baba was afgelopen week in Bamako. Hij was uitgenodigd deel te nemen aan een werkgroep die onder andere ging over de samenwerking en problemen tussen de donateurs (grote fondsen uit het westen, deze werkgroep was gefinancierd uit de pot van nederlands geld van onze regering) en de lokale N.G.O.'s (niet gouvermentele organisaties) die het geld moeten besteden. Aan beide kanten zijn frustraties. Baba had een aparte rol. Hij kan ook niet goed overweg met de werkwijze van de N.G.O's
maar ziet ook dat de eisen die het westen aan het geld verbind vaak niet passen bij de afrikaanse mentaliteit. Een van de problemen bij N.G.O.'s is de status waarvan zij vinden dat die hoort bij een werknemer van een N.G.O. Een goed salaris, een auto, een kantoor enz. enz. Dan worden Malinese, gestudeerde experts uitgenodigd, die veel geld kosten en vanachter hun bureau de plannen maken en vaak ook helemaal niets snappen van de praktijk. Baba bezocht ook een project, gefinancierd door Amerika, en was enigszins geschokt door de grote hoeveelheid geld in verhouding tot wat er mee gedaan werd en de manier waarop. Rondom Baba heeft een totaal andere manier van werken. Wij zijn de experts en we trekken mensen aan uit de praktijk, de gewone man/vrouw met de levenservaring van de praktijk. We leven onder de bevolking. We staan open voor wie wil komen kijken, meewerken, leren, bijdragen. Onze cementen watertoren is ter plekke gemaakt, met vier kruiwagens, houten planken voor de bekisting en wat houtklemmen en trekt alom de aandacht. Gemaakt door kansarme jongeren die wat verdienen en leren. En ze leren niet alleen hoe te bouwen maar ook hoe je kunt samenwerken en leven op een humane en mensvriendelijke manier. Dat is de kracht van Here Bugu. Dat is de kracht van kleine particuliere initiatieven.



Zo, na deze laatste kleine uitwijding die niet mijn gewoonte is, rest ons iedereen in Nederland te groeten, een mooie decembermaand toe te wensen en
veel dank aan allen die reeds doneren. Maar ook een verzoek aan allen die deze blog lezen en het nog niet doen. De Bambara zegt:"geld is als een neushaar, als je hem uittrekt springen de tranen in je ogen".
maar een kleine bijdrage aan Here Bugu valt wel mee. En vind je het teveel gedoe met het uitprinten en zo: stuur me een mailtje en ik kom helpen!
yvonne

"Waar ga jij naar toe? Ik ga naar Here Bugu toe!" zingt Musbaba begeleidt door zijn nieuwe prachtige ngoni, jammergenoeg lukt het niet de video op mijn blog te krijgen, komt misschien nog.

de gebruikte spreekwoorden en gezegden komen uit:Sahara, stad en savanne van J.K.van de Werk en Wijsheid uit Afrika,365 dagen

Weggaan en aankomen

Overgewicht
“Heb je zin om te gaan” is de meest gestelde vraag van de laatste week. Eigenlijk niet moet het eerlijke antwoord zijn. Dat betekent niet dat ik geen heimwee naar Mali heb, maar ik ben nu hier en geniet van het fietsen door de frisse herfstwind, van samen met de kinderen zijn, van het heerlijke eten, van de vele gesprekken, van de televisie soms, van de krant lezen, onder een goede douche staan, onder de dekens liggen. Ik voel me heerlijk thuis in het appartement van Irene in Den Haag dat ze me genereus ter beschikking stelt, en mijn nicht Regina heeft haar auto aan me uitgeleend.
Ik hou niet van afscheid nemen, van weggaan en al helemaal niet van koffers pakken, een terugkerende misere want ik heb altijd teveel, veels te veel. Hoe goed ik het ook probeer te organiseren ik eindig altijd de avond voor vertrek wanhopig tussen de koffers met een enorme hoeveelheid die ik mee wil nemen en een weegschaal die aangeeft dat het niet kan. Wat moet eruit, de kaas van 1,5 kilo, de pakken koffie, runderworsten? Homokineet voor de Kanarie van Rijk en Jolanda , printer van Ellen, gasbranders, kleding van Marjolein, spelletjes voor de kinderen het moet allemaal mee! Na een korte nacht en laatste afscheidstelefoontjes brengt Bertram me naar Schiphol met twee grote koffers, samen meer dan 50 kilo en handbagage die dubbel zo zwaar is als toegestaan, duidelijk geval van obesitas. Als je echt iets wilt en je bedoelingen goed zijn dan werkt het universum mee, ik tref een vriendelijke grondstewardess en passeer moeiteloos de incheck bali. Ik vlieg met Afriquia over Tripolis en geniet weer van het onderweg zijn en de ontmoetingen die dat met zich meebrengt.


ontmoeting met Kadaffi op het vliegveld in Tripoli

Ont-wikkeling
Voor vertrek heb ik mezelf een cadeau gedaan, de autobiografie van Keith Richards, gitarist en medeoprichter van de Rolling Stones, een pil van 600 pagina’s. Niet dat ik een fan was van deze band maar in “De wereld draait door” vertelde popkenner Leo Blokhuis zo geestdriftig en smakelijk over het boek dat ik besloot het te kopen. De televisie is een machtig medium en als het je lukt om gepassioneerd en to the point over iets te vertellen dan zet je mensen in beweging, blijkt wel.
Afgelopen maanden heb ik gebruikt om te vertellen over mijn werk voor de Stichting, over Here Bugu, om de kring mensen uit te breiden die ons financieel willen steunen. Maar niet alleen daarom vertel ik mijn verhaal. Door mijn werk in Mali en vooral door de wijze waarop we het doen, krijg ik een andere kijk op de zogenaamde “ontwikkelingssamenwerking” en op vraagstukken als integratie, Islam, man-vrouw verhoudingen armoede en crises en wat wij in het Westen daarvan kunnen leren. Ik heb deze keer een presentatie gedaan voor de bovenbouw van de Vrije School en vertelde ook over het werk in een godsdienstles van de hoogste klas. Fijn om te doen. Al die gesprekken bij elkaar helpen me om de essentie van de materie beter te pakken te krijgen en onder woorden te brengen. De omstandigheden waaronder ik werk zijn in vele opzichten zwaar maar mijn enthousiasme over het belang en de inzichten die het oplevert groeien alleen maar. Ik hoop steeds meer mensen daarmee te bereiken vanuit hier en wanneer ik in Nederland ben. En natuurlijk ook de kring te vergroten van mensen die met een kleine bijdrage dit project willen ondersteunen. Het sleutelwoord voor onze manier is “gemeenschapsvorming”. Gemeenschapsvorming met verschillende culturen als drager van vreedzame ontwikkeling op economisch, sociaal en cultureel gebied.


op de Vrije School Den Haag met Frank Oele


Keith Richards
Op blz. 53 schrijft Keith Richards, die opgroeide in armoede, over een ervaring toen hij een jaar of vijf was en op stap met zijn opa Gus:
“ G: Heb je een penny bij je?
K: yes Gus
G: zie je dat kind op de hoek?
K: yes Gus
G: geef het aan hem
K: What, Gus?
G: toe nou, hij heeft het slechter dan jij
Ik geef de penny
Gus geeft me er twee terug.
Die les heb ik onthouden.”

Topsalarissen
In de Volkskant van vrijdag zie ik een overzicht over de hoogste salarissen bij hulporganisaties. 20 voorbeelden tussen de 162.306 euro en 103.039 euro. Er wordt nu paal en perk aan gesteld: ze mogen niet meer verdienen dan 124 duizend euro! En als er twee directeuren zijn hoeven ze niet te delen, ze krijgen het alletwee.

Aankomst
Inmiddels ben ik na een voortreffelijke reis via Tripolis en Bamako op Here Bugu aangeland. Een hartelijke ontvangst, zonder mij vinden ze het maar niets hier. Het is warm, veel ongedierte, een dode muis in mijn bed, en een land dat vol staat met van alles en nog wat, klaar om te oogsten. Het ziet er wat rommelig uit en je kunt goed zien dat de regens en stormen enorm hebben huisgehouden. Een prachtige boom, waarin het heerlijk toeven was op een afgeknotte zijstam,is omgevallen. De afgelopen twee maanden is er heel veel regen gevallen en de muskieten doen hun werk, heel veel malaria voor iedereen.


Terreurdreiging
In Bamako werd ik gebeld door de Nederlandse Ambassade. De franse regering heeft Mopti en de Dogon tot rode zone verklaard, d.w.z. dat je daar erg op zou moeten passen. Niet ’s avonds op pad, niet de stad uit met de auto, goed opletten. Voor degenen die deze richting uit willen komen wil ik zeggen: maak je geen onnodige zorgen. Er is inderdaad trammelant met de franse tak van Alqaida in Mali. Ze hebben 8 gijzelaars ver weg in de noordelijke woestijn. De achtergrond van het verhaal is heel complex en zoals altijd is een arm land de dupe. De verhouding tussen Frankrijk ( oud kolonisator) en Mali is slecht. Frankrijk zet Malinesen het land uit (zelfs als ze er al 40 jaar wonen) en bevriest de geldstroom die vanuit Frankrijk via de Malinesen die daar werken naar Mali gaat. Een hele groep Malinesen is met Air France geboeid in Bamako aangekomen. Uit protest hebben de malinesen het vliegtuig in de fik gezet. Frankrijk profiteert behoorlijk van zijn oud kolonie en begint dat te verliezen. Sarkozy beledigd voortdurend de Malinese president. Alqaida heeft een groep terroristen die onder de vlag van de Islam huishouden in Mali, Mauretanie, Algerije en Niger. Ze beschikken over enorme middelen, duizenden spiksplinternieuwe 4wheeldrives, geavanceerde wapens enz. Van wie? Ze gijzelen Fransen om Frankrijk uit te dagen en geld te verdienen. Frankrijk, op zijn nationale franse pik getrapt, zet militaire middelen in en Alqaida dreigt met meer gijzelingen. Frankrijk roept alle toeristen op niet naar Mali te gaan om de Malinese regering onder druk te zetten. De arme bevolking is het slachtoffer van deze politiek. Mali heeft geprobeerd een militair samenwerkingsverband op te zetten met Mauretanie, Niger, Algerije, Tsjaad om de terroristen aan te pakken. Dat is mislukt. Alleen kunnen ze er niets tegen beginnen en ze hebben nu besloten voornamelijk via diplomatiek overleg uit de impasse te willen komen ook om te voorkomen dat Mali in een oorlog terechtkomt.Dit in het kort zoals ik het tot nu toe begrepen heb. De Alqaida, en de Toearegs die voor hen werken, lopen hier echt niet rond. Je moet alleen niet ’s nachts in je eentje op pad gaan en onverstandige risico’s nemen. Tot zover, ik blijf het nieuws volgen. Maar het toerisme is gedaald tot een zeer laag pitje door dit gedoe en dat is catastrofaal voor het land.
Ik neem ondertussen een paar dagen om te acclimatiseren en dan gaan we weer hard aan de slag; er is veel werk te verzetten waarover later meer.


ali en idrissa oogsten de racide, pinda's en voer voor de beesten


pinda's drogen in de zon


mais


de ateliers schieten op


Baba met de eerste bananenoogst


en als toetje kleinzoon Mans als echte Touareg

Zaaien en planten op Here Bugu en eenden die slangen opblazen

Here Bugu woonhuis

De nacht van de vallende sterren.
Het is acht uur ‘s avonds en ik lig op het dak onder mijn klamboe. In de regentijd dalen en rijzen de temperaturen soms aanzienlijk binnen een uur. Vlak voor de storm en de regen wordt het ondragelijk heet en klam. Deze avond is het weer zo ver maar ik ben toch op het dak gaan liggen omdat het de nacht van de kometen en vallende sterren is en de nachtelijke hemel nog helder. Het is broeierig heet en het lijkt wel of ik in een tropisch oerwoud lig. De kikkerkoren zijn oorverdovend. Er zijn koningskikkers en werkkikkers, vrouwenkoren en mannenkoren en allemaal hebben ze een ander soort kwaak. Dan zijn er nog de hele grote nesten in de eucalyptusbomen met de wevervogels. Die vliegen de hele dag af en aan met doorntakjes om de nesten te repareren. ‘s Nachts hebben ze denk ik echtelijke ruzies en vliegen krijsend het nest uit. Ook de ezels laten zich niet onbetuigd en af en toe snateren de eenden luidruchtig. Overdag lopen de drie eenden, altijd met zijn drieeen, gezellig keutelend over het terrein. Maar ’s nachts veranderen ze in jagers en vangen ze slangen. Ze zoeken de slangen op die tussen de planten kronkelen en als er een aanvalt dan steken ze razendsnel hun snavel in hun opengesperde bek en blazen hem op. ’s Morgens vinden we de leeg gelubberde huiden van adders.
Aan de horizon rommelt de donder, het klinkt alsof er een leger tanks in aantocht is. Die associatie is niet zo gek. In verband met de terroristische aanslagen in het oosten van Mali door Al Quaida worden hier in de omgeving militairen voorbereid voor de strijd. Vorige week lagen er ineens militairen met grote schietapparaten op hun schouders in de bosjes langs de weg naar mijn huis. Ze waren aan het oefenen.
Ik heb geluk. Midden onder de oorverdovende symfonie van dierengeluiden zie ik ineens een ronde vuurbal met staart door de hemel suizen. Ik prevel mijn innige wensen voor de bloeiende toekomst van Here Bugu en val in een onrustige slaap. Ik wordt wakker omdat Tjakko aan mijn klamboe rukt. Het is dood en doodstil en dan breekt er een waanzinnig onweer los gepaard met enorme windvlagen en bliksem. De regen klettert als een dicht gordijn naar beneden en het is een hele kunst dekens, matras en klamboe in het donker over de smalle trap naar beneden te sleuren terwijl ik ook mijn inmiddels doorweekte pyjamabroek waar het elastiek van is uitgedroogd, omhoog moet houden. De temperatuur is inmiddels in 15 minuten drastisch gedaald. Sedou komt, gewikkeld in een plastic zeil en met een zaklamp door de glibberige modder om een nieuw bed voor me op te maken op het terras maar ook daar slaat de regen dwars door de muskietenhorren. Dan maar de slaapkamer waar de hitte van de dag nog hangt en de muggen rondzoemen. De volgende ochtend staat Here Bugu onder water en de zon begint weer opnieuw met het opwarmen tot de volgende onweersuitbarsting. Sedou gaat vandaag een regenpak kopen in Mopti, we vinden dat dat bij zijn werkuitrusting als gardien hoort.

Here Bugu na een regenbui

Carème
De vastentijd is weer aangebroken, de ramadan of hier carème genoemd. Het was nogal een gedoe want iedereen wacht op het nieuws van de imam die het eerst de maan gezien heeft. Net zoiets als het eerste kievietsei. Omdat het regentijd is en veelal bewolkt zijn de meningen van de imams verdeeld. Via radio en televisie wordt iedereen op de hoogte gehouden maar er brandde een strijd los over de vraag of de maan nou wel of niet gezien was, waar precies en door welke imam. Het gevolg was, dat van de werklui, die ’s morgens naar Here Bugu komen om aan de nieuwe ateliers te bouwen, de ene helft al was begonnen en de andere helft nog niet. En dat gold voor heel Mali.
Omdat ik zo nauw betrokken ben bij het wel en wee van de familie van Sedou maak ik de carème nu van dichtbij mee en begin de enorme waarde ervan ook te erkennen. Ik vond het hele vastengedoe in een land als Mali een aanslag op het leven. Mensen die toch al op de rand van het bestaan leven en voor hun gezondheid moeten vechten drinken en eten niet van zonsopgang tot zonsondergang. Het hele economisch leven wordt erdoor ontwricht, vrouwen moeten dubbel zo hard werken. Ze staan om 3 uur op om het eten voor te bereiden, daarna bidden, en dan begint hun gewone werkdag met eten maken voor de kinderen, naar de markt, huishouding enz. De werklui hier op het terrein doen zwaar lichamelijk werk, je ziet ze lijden.
Maar, in het sociale leven en het gezinsleven is het een heel bijzondere periode. Er ontstaat een tastbare saamhorigheid en mildheid. Iedereen weet van elkaar dat het moeilijk is en accepteert en ondersteunt elkaar. Aan het eind van de dag als de zon ondergaat geniet iedereen gezamenlijk van het breken van de vasten, van de eerste slok water en de dadel die gegeten wordt. Ook de nachtelijke maaltijd heeft een speciale stemming. Ik kan me heel goed voorstellen dat mensen hieraan gehecht zijn. Ze maken het mee vanaf hun kindertijd en het is een eer als je ook mee mag doen.

eerste slok bij zonsondergang


Oorlog in Dialangou
Een paar maanden geleden is een oude man overleden, de naaste medewerker van de chef. Zijn vrouwen en kinderen bleven achter in een lemen huisje, gebouwd met behulp van microkredieten. De man bleek nog een eerste vrouw met volwassen kinderen te hebben in de woestijn. Die hadden gehoord van zijn overlijden en kwamen naar Dialangou om het huis op te eisen. Ze begonnen de spullen en de vrouwen en kinderen eruit te gooien. Het geheel escaleerde want de bewoners van Dialangou kwamen hiertegen in opstand. Tenslotte werd Baba erbij geroepen nadat de burgemeester van Mopti niet thuis had gegeven. Baba is een bemiddelaar en nog nooit heb ik meegemaakt dat hij op scherp gaat. Maar deze keer kwam hij en zag dat de situatie gevaarlijk was. De messen, zwaarden en knuppels waren aan beide kanten in de aanslag. Hij belde zijn vriendjes bij de politie en vroeg ze onmiddellijk te komen en het conflict te stoppen desnoods door de vreemdelingen in de gevangenis te stoppen. Baba vertrok en hield vanaf Here Bugu, krom lopend van de maagpijn, voortdurend telefonisch contact met zijn politievrienden. Twee dagen duurden de onderhandelingen en toen vertrokken de vreemdelingen met de staart tussen de benen huiswaarts. De rust was weergekeerd en de volgende ochtend stond een groep Bella mannen langs de weg om Baba toe te juichen. Het is een bijzondere gebeurtenis omdat de Bella nooit inmenging van buitenaf willen, het is een opgejaagde groep, te vergelijken met zigeuners. Dat ze nu beschermd zijn door een officiële instantie als de politie is een grote stap voorwaarts in hun integratie.

overleg met de vrouwen

Nieuws van Here Bugu
Door een grote gift van een recyclingwinkel in Leidschendam zijn we hard bezig met het bouwen van een gebouw van 23 meter bij 6 meter waarin drie werkplaatsen komen, één voor houtbewerking, één voor metaalbewerking en een ruimte voor handvaardigheid, w.s. leerbewerking. In de ruimtes zal opleiding gecombineerd met productie gaan plaatsvinden.
Elke dag komt een werkploeg, stenen worden gebakken, muren gemetseld, ramen en deuren geplaatst.

de ateliers in aanbouw

De ezel is helemaal genezen van zijn verwondingen. En het vervolg: Elke veertien dagen is er op zondag een bijeenkomst van mannen uit de omgeving om over van alles en nog wat te praten wat het leven in dit gebied betreft. Elke keer komen er meer mannen en van de families waar geen man is mag de vrouw komen ( heel bijzonder). Tot mijn verbazing zeiden de meesten op de vraag waar ze woonden: Here Bugu. En nu blijkt dat de vaste bewoners (dus niet de Peulen die hier ongeveer 6 maanden per jaar bivakkeren) dit hele landbouwgebied hebben omgedoopt tot Here Bugu. Half november willen ze het grote slachtfeest, de Tabaksi, hier gezamenlijk vieren. Iedereen draagt bij aan de kosten. Dat wordt een feest met grote vuren en pannen, zang en dans. Kom het meemaken. Binnen een jaar is Here Bugu uitgegroeid tot een bekende en gewaardeerde plek. Ook een goed voorbeeld van integratie mede dankzij de enorme stuurmanskunst van Baba.


Christian plukt zijn favoriete, onbespoten blaadjes voor een heerlijke groentesaus

Nu de regentijd is begonnen is het plant en zaaitijd. Er is maïs gezaaid en pinda’s. Daarnaast staan er nu: bonen, basilicum, sinasappel- en citroenbomen, bananen, mango’s, papaja’s. guaves, verschillende bomen met medicinale bladeren, zoun zoun en gim gim ( vruchten die ik nog niet ken), grenadines en vele inheemse bloeiende planten en sierstruiken.
Over een jaar is het een grote groene schaduwtuin hier. Door de regen is het nu sowieso groen. Elke dag plukken we blaadjes waar een vitaminerijke groentesaus van gemaakt wordt.

Sedou plant

namassa of bananen



papaja

Er is een grote vijver in aanbouw voor viscultuur met huisjes eromheen voor eenden en ganzen. Er is een geit, een ezel, schapen ( nu in de brousse met een herder mee waar ze zich vol en rond eten). Een hele grote wens is flowforms aan de vijver voor de vitalisering van het water en vooral om iets moois hier neer te zetten naast al het praktische.

Sedou en de dierenarts ( voor oormerken en inentigen)in de buurt van Bandiagara (Dogon) waar de schapen verblijven

de herder


kindje bij de herders eet een sebe (vrucht die wij niet kennen)

In Dialangou lopen nog microkredieten en de initiatieven van de bevolking gaan gestaag door. We hebben een hele goede band met ze hetgeen bijzonder is voor de Bella.
De kookcursus heeft veel opgeleverd. De 20 vrouwen koken nu op zonne energie en met hooimanden wat ze veel geld en tijd bespaart. Bovendien verlicht het de taak van de vrouwen enorm tijdens de vastenmaand omdat ze het eten de avond tevoren kunnen voorbereiden en laten garen in de hooimand.

Zelf heb ik een zware periode achter de rug. Een wond aan mijn voet die niet overging, oververmoeidheid door het hete klamme klimaat, kleinere en grotere problemen met mensen in mijn omgeving, zorgen over de financiering. Dat neemt niet weg dat mijn enthousiasme en vastberadenheid over het hele project onverminderd groot is. Aan Sedou heb ik een hele trouwe bondgenoot, zijn enthousiasme en positiviteit is onweerstaanbaar. Hij weet alles van planten en dieren en komt me steeds weer roepen om me op de wonderen van de natuur te wijzen.
In september ben ik weer in Nederland, ik verheug me enorm al valt het afscheid hier ook moeilijk.


Twee grote kevers rollen een bal, inmiddels zo groot als een tennisbal, kilometers over de grond. De ene kever werkt, hij staat met zijn voorpoten op de grond en zijn achterpoten tegen de bal. Achteruitlopend duwt hij de bal vooruit. De andere kever slaapt en rolt om en op mee met de bal. Als de ene kever moe is maakt hij de andere wakker en wisselen ze om. Dit om te voorkomen dat wanneer ze allebei slapen een ander echtpaar er met de bal vandoor gaat. Als de bal te groot wordt duwen ze hem in een gat in de grond, leggen er eieren in en hebben voldoende voedsel om lang uit te rusten.



dit meisje werd zwaar mishandeld door haar pleegouders. Baba heeft haar opgevangen en de vader naar de politie gebracht. Hem hangt een straf boven het hoofd en het meisje is voorlopig bij Baba ondergebracht


Oumou en Kaziem van Sedou komen 's morgens op het bord tekenen. hun gele pet is de schoolpet


Tjakko, grote vriend van iedereen op Here Bugu en enfant terrible


yvonne op zijn afrikaans



kleine Baba wijst op zijn trots, een besneden piemel

en tot slot een stralende Anta

Tjakko de hond, Iejoor de ezel en de besnijdenis der kinderen

Tjakko,
De weg naar Here Bugu is een moddergoot vol met plassen water in diepe kuilen en glibberige klei. De grote gele kanarie, mijn werkezel, ploetert er elke dag trouw doorheen. Het is steeds weer spannend. Halen we het of blijf ik steken en wordt mijn rijkunst op de proef gesteld. Welke pook moet ook al weer in welke stand om hem eruit te trekken.

Gewoonlijk ga ik in mijn eentje op pad maar de laatste tijd neem ik Sedou mee omdat het niet plezierig is onderweg alleen te stranden. Onderweg kletsen we heel wat af hoewel het niet altijd duidelijk is of we het over hetzelfde hebben. Eén van de onderwerpen is Tjakko de hond, nu 10 maanden en volgens Sedou nog steeds in zijn kindertijd, waardoor hij hem al zijn jonge hondenstreken al bij voorbaat vergeeft.
In tegenstelling tot normale Malinese honden eet Tjakko niet alles wat de pot schaft. Bakken rijst of gierst raakt hij niet aan evenmin als uit Bamako meegebrachte hondenbrokken. Dus geef ik Sedou elke week geld waarmee hij op de markt een zak vlees haalt. Zoals een gemiddelde Malinese man betaamt, houdt Sedou zich nooit met het huishouden van zijn gezin bezig; het koken op een vuurtje of houtfornuisje in ronde ketels laat hij aan zijn vrouw en kinderen over. Maar stralend komt hij met de zak vlees bij mij in de keuken, bindt een schort voor, zet de grote koekenpan op het gascomfort, snijdt een ui fijn en braadt het vlees daarin, waarna hij er nog wat kruiden overheen gooit. Vervolgens schikt hij het resultaat van zijn kookprestaties op een platte roestvrijstalen schaal, er gaat een theedoek overheen en hij klimt op een gammele ladder naar de dakrand om het geheel door de zon te laten drogen buiten het bereik van Tjakko, die het hele gebeuren tevreden gadeslaat.



Maar dat is nog niet alles. Elke avond komt één van de kinderen wat geld halen om een liter verse melk bij de koeherder te halen want........ ’s morgens en ’s avonds krijgt Tjakko een halve liter melk. Dat is goed voor de ontwikkeling van zijn botten en zijn vacht volgens Sedou. En, het moet gezegd, Tjakko is een prachtige, energieke en speelse hond en de trots van Here Bugu.
Onderweg in de auto rekende ik aan Sedou voor, hoeveel geld Tjakko op deze manier per maand kost en dat het in geen verhouding staat tot de karige pot van zijn gezin. Sedou wilde er helemaal niets van weten, Tjakko is zijn lieveling, zijn trots en compagnon in het bedrijf, en hij verdient de beste behandeling.

Baba mag ondertussen van dit alles niets weten, hij houdt niet van honden en al helemaal niet van Tjakko. Volgens Baba moet Tjakko aan de ketting en behandel ik hem teveel als een goede vriend. Zijn prominente aanwezigheid aan mijn zijde stoort hem. Tjakko houdt dan ook gepaste afstand van Baba wanneer hij er is en laat, om zijn respect te tonen, in ieder geval zijn schoenen met rust als hij aan het bidden is.

Iejoor, de ezel
De vredige stemming op Here Bugu werd wreed verstoord toen onze ezel hevig bloedend uit diepe wonden aan weerszijden van zijn achterhand het terrein op kwam strompelen. Ezels zijn geen lieverdjes en kunnen elkaar in heftige gevechten erg beschadigen door te bijten en te slaan met hun achterpoten. Maar deze verwondingen waren duidelijk door een mens aangebracht met, zoals later bleek, een landbouwpikkel.
Met zijn neus over de grond rende Sedou, briesend van woede, achter de sporen aan van de ezelhoeven op de zandweg, tot de plaats van delict waar het bloedbad had plaatsgevonden. Sporen van een ezelkar met ezel, hoefafdrukken van onze ezel, voetafdrukken van plastic sandalen. bloed alom, de kar vervolgd zijn weg naar een huisje en de bandensporen van een fiets de andere kant op. Sedou had zijn verhaal rond: het is de gardien van de kippenboerderij, hij is er vandoor op zijn fiets, zijn vrouw en kinderen zitten binnen te bibberen. Het is geen Peul, geen Dogon, geen Bozo maar een Burkinabe ( iemand uit Burkina Faso), die ons heeft aangevallen, een crimineel. Scheldend liep Sedou over het pad omgeven door vrouw met baby en kinderen met angstige gezichten en alle omgevende Peulen die zwijgend de ezel kwamen bekijken. Oorlog hing in de lucht.

Met moeite kon ik Sedou de auto inkrijgen om de dierenarts uit Sevare op te halen, ditmaal hard rijdend door de plassen en de modder. De dierenarts kwam en gaf de ezel antibiotica met een spuit zo groot als een babyfles en bespoot de wonden met een paarse spray zodat de ezel er uit kwam te zien als een ezel op een schilderij van Dali.” Je moet die man meenemen naar de politie” zei de dierenarts, “hij moet zwaar gestraft worden”.



De volgende dag bezochten Sedou en Baba de dader die trillend toegaf te hebben gehandeld in een vlaag van woede omdat onze ezel zijn ezel steeds belaagde op het zandpad. En...hij wist niet dat het onze ezel was!!! Vervolgens kwamen Sedou, Baba, de dader en zijn vriend, die meekwam om te pleiten voor de goedhartigheid van zijn vriend, op mijn terras zitten. “ Kom er bij zitten” zei Baba, “ hij wil je om vergeving vragen en zijn spijt aanbieden”. Ik voelde me gemanoeuvreerd in de positie van de blanke patron die minzaam moet vergeven en daar had ik helemaal geen zin in, maar wat dan wel. De man lag dubbelgevouwen aan mijn knieën en prevelde zijn spijt. Als arme dagloner kon hij niet voor de kosten opdraaien.


Baba sprak op me in: “ we moeten voorkomen dat dit escaleert, als je hem meeneemt naar de politie dan dwing je de omgeving te kiezen voor hem of voor jou, dat moeten we voorkomen”. Ik begreep, maar vroeg me vertwijfeld af wat hier de beste reactie was. En ik werd geholpen, Terwijl ik de mannen bekeek moest ik ineens denken aan een film over de eerste jaren van Nelson Mandela als president van Zuid Afrika waarin hij zijn voormalige vijanden betrekt in zijn entourage. “ Ik heb een voorstel” zei ik. Er is iets heel ernstigs gebeurt maar we moeten zorgen dat er iets goeds uit voortkomt. Je gaat praten met alle mannen die hier in de omgeving wonen en nodigt ze uit voor een vergadering hier op Here Bugu op 10 juli. Op die vergadering mag iedereen zijn woordje doen en praten we over de ontwikkeling van dit gebied. Die vergadering gaan we 1 maal per maand doen en jij gaat dat organiseren.”. Het werd algemeen als een goed voorstel beschouwt en de bijeenkomst werd opgeheven. Drie dagen later kwam de man ’s avonds het terrein opsluipen en gaf Sedou twee kippen voor mij als boetedoening. Vandaag heb ik met Baba de kippen teruggebracht. Het bleek dat hij de opdracht erg moeilijk vond. Maar hij heeft beloofd dat het voor elkaar komt.Wordt vervolgd!



Straf
In Djennee liep ik de dag na de gebeurtenis met de ezel over de grote markt aan de voet van de Moskee.
Naast me ontstond een enorm tumult en een jongen van een jaar of tien werd voortgesleept aan een sjaal die om zijn nek was gebonden. door een woedende vrouw. Daaromheen vechtende, trekkende en schreeuwende mensen, zowel mannen als vrouwen. Even buiten de kraampjes begon de vrouw tot mijn ontzetting het koord om de nek van de jongen aan te draaien. De jongen raakte buiten westen en zakte in elkaar. Op dat moment werd de vrouw door mannen vastgehouden en het koord losgemaakt waardoor hij weer bij kennis kwam. Ik was geschokt door het gebeuren en in het huis van de familie van Baba deed ik mijn verhaal. Baba en zijn oom Sekou, bewaarder van de grote moskee van Djennee, keken me rustig aan en zeiden: “ die jongen had gestolen, dat moet bestraft worden”.

de jongen bevindt zich in het midden, ik durfde niet dichterbij te komen

Besnijdenis
We waren in Djennee om Pappa van 4 en Aluigi van 9, zoontjes van Baba, naar de oorspronkelijke grand famille te brengen die daar woont. Het grote feest der besnijdenis zou daar plaatsvinden. De jongetjes komen in een grote groep bij elkaar en worden door een arts ( onder verdoving) aan de lopende band besneden. Daarna krijgen ze een blauwe jurk aan en lopen ze dagenlang met een houten rammelaar door de stad om kond te doen van hun nieuw verworven mannelijkheid. Baba kan niet tegen bloed en pijn van zijn eigen kinderen dus de kinderen blijven 2 weken in Djenee tot alles achter de rug is. Vandaag zijn Kaziem en kleine Baba van Sedou ook besneden maar dan hier op de hof. De hangar was omgetoverd tot operatiezaal en Christian, die ons steeds terzijde staat bij medische zaken, voerde het uit. Een klinische handeling met verdoving en schone instrumenten. De besnijdenis van de meisjes van Sedou kwam meteen ook ter sprake. Lami en Oumu zijn al besneden maar Anta zal dit bespaard blijven. “Die tijd hebben we gehad “ zei Sedou en zijn vrouw Sali is het er schoorvoetend mee eens.


de hangar, omgetoverd tot operatiezaaltje

Crises
De afstand tussen de twee werelden waarin de Malinees leeft is misschien wel het grootste probleem waarmee ik hier steeds te maken heb. Met één been staan ze in de wereld van het westen die door televisie, telefoon, computer en goed bedoelende toeristen ongenadig en ongedifferentieerd komt binnendenderen. Met het andere been staan ze verankerd in een oeroude traditie die hun sociale en economische regels bepaald en deel van hun wezen is. Baba springt behendig tussen beide culturen heen en weer. Binnen onze samenwerking zoekt hij naar nieuwe vormen, thuis in de grand famille is hij de bewaarder van de oude tradities. Maar soms loopt het door elkaar heen en dan kost het aardig wat incasseringsvermogen van ons beiden om de brug te slaan. Musbaba, de muzikant die mee was naar Nederland en een stuk jonger is, wordt heen en weer geslingerd tussen zijn verbondenheid met beide werelden en raakt soms in grote verwarring.
In de eerste kennismaking met de mensen hier dringt dit probleem nog niet tot je door. Pas wanneer je langer met elkaar optrekt krijg je zicht op de communicatiekloof die er is doordat je uit verschillende waarden en normenpatronen denkt voelt en handelt. Van beide kanten vraagt het bereidheid en openheid om naar jezelf te kijken en af te tasten wie je bent en waarop je je oordeel baseert. En de bereidheid om te accepteren dat je elkaar niet begrijpt maar wel respecteert en van elkaar houdt.
Misschien is dàt wel de grootste uitdaging in de samenwerking met Afrika.


Musbaba in het Bimhuis Amsterdam


Musbaba met Philip Kroonenberg
Er zijn opnames gemaakt van hun samenspel. Daar komt een cd van, als die uit is laat ik weten waar die te koop is.

Here Bugu en de voortgang van het werk
We zitten in " la saison mort", het dode seizoen. Het is vochtig en verlammend heet afgewisseld met enorme stormen en wolkbreuken met bliksem en donder.. Ik had en heb grote moeite met de overgang na Nederland. Kleine lichamelijke ongemakken worden hier meteen groot. Een wondje aan mijn voet dreigt uit de hand te lopen,mijn koelkast is bezweken en iedereen is mat en tam. Toch vordert het werk. Dankzij een grote bijdrage van een recyccling winkel in 's Gravenzande beginnen we met de bouw van een gebouwtje met drie afdelingen, een houtatelier, metaalatelier en een ruimte voor handvaardigheid. Deze laatste wordt waarschijnlijk een leerbewerklaats. Er wordt nog steeds hard gewerkt aan de omheining om ons te behoeden voor grazend vee van de buren. Er zijn allerlei plannen.en daarvan hou ik jullie op de hoogte.
liefs uit Mali, Yvonne

storm op Here Bugu



cement en ijzer worden gebracht door een tractor, de vrachtauto kan hier door de modder niet komen