Eind oktober, drie dagen voor mijn vertrek naar Nederland, ben ik eindelijk verhuisd naar Here Bugu. De verhuizing was gepland in augustus en mijn vriendin Monique was gekomen om te helpen. Week in week uit werd de verhuizing verdaagd naar “morgen”. Er werd heel hard gewerkt, aan de watervoorziening, de elektriciteit via zonnepanelen en dieselgenerator, aan de behuizing van mens en dier, aan het muggendicht maken van het terras, kortom aan alles wat nodig was opdat een toebab hier kan overleven. Maar ik wilde verhuizen voordat ik vertrok dus leende ik een grote bus van Willem Snapper en op een ochtend kwam ik met de eerste lading vrolijk het terrein oprijden. De paniek was groot. Ik had wel steeds geroepen dat ik zou komen maar dat ik het echt zou doen! Dan moest er eerst een koe geslacht en feest gevierd. Maar toch iedereen zette alles op alles. Intussen lag Monique ter plekke aan een infuus vanwege malaria, poepte en plaste de pup vrolijk in het rond, bleek de dieselgenerator te hoog afgesteld en ging ‘s nachts alles bijna in de fik en vergat iemand de zonnepanelen aan te zetten waardoor er geen water was. En zo vertrok ik snikkend nadat ik met een zaklampje mijn spullen had gepakt en mijn paspoort gezocht want de bus naar Bamako vertrekt erg vroeg. Monique heeft het tijdens mijn afwezigheid niet makkelijk gehad om hier te overleven met het gecompliceerde malinese leven terwijl ze ook herstellend was..
Nederland was een drukke tijd en net of ik nauwelijks was weggeweest. Heerlijk om de kinderen, Bertram en familie te zien, spannend de vele gesprekken over de toekomst van Rondom Baba. Heerlijk om weg te kruipen onder de dekens en de frisse lucht op te snuiven. Terugkomen was gelukkig ook weer fijn. Je weet het tenslotte maar nooit. Bij terugkomst bleek ik me vertrouwder te voelen dan daarvoor, het is goed te merken dat ik me thuis voel.
bijna de hele familie bij elkaar, Anne, Mans, Pam, Lisa, ikzelf, Alex, Kaarina en Bertram.(Tijs van Lisa ontbreekt)
Grand frères
Iedereen die hier op Here Bugu werkt zegt dat hij een grand frère of een petit frère van Baba is. Volgens Marjamma komt dat omdat Baba een bekende man is. Als je arm bent (en dat gaat hier niet alleen om geld) en weinig aanzien hebt, dan heb je niet zoveel broers en zussen. Het geeft iets aan over de verantwoordelijkheid van Baba want iedereen die tot je familie behoort moet je helpen. Vandaar dat op tijd komen voor Baba buitengewoon moeilijk is want op weg naar Here Bugu komt hij veel grand frères tegen. Het begroetingsceremonieel neemt al 5 minuten in beslag, intussen gaat 10 keer zijn telefoon en dat wordt allemaal beantwoord, er moet ook nog gebeden worden en dan kan het voorkomen dat hij de afspraak van 9 uur ’s ochtends die dag niet haalt. Zijn verbazing over mijn verontwaardiging is oprecht. “Waarom laat je mij wachten” roep ik gefrustreerd uit,”je kunt me toch even bellen dat het later wordt”. “Maar we hadden niet afgesproken dat je moet wachten” zegt hij, “je moet gewoon doen wat op dat moment voor jou aan de orde is”. “Ja maar dan kun je niks plannen, dan komen we nergens, ik moet je nu spreken”. Hij denkt na en zegt, ”ok morgen”.
Inmiddels ben ik er achter dat morgen in het malinees alleen maar ”niet nu” betekent.
Maar om op de broers terug te komen, wat wij een broer noemen is geen grand frère maar een frère du lait dwz hij heeft van dezelfde melk gedronken. Dit verschil lijkt overigens vooral voor mijn oriëntatie belangrijk te zijn. Vandaar dat ik voor de zekerheid vraag wanneer er weer een broer wordt voorgesteld ”van dezelfde melk....of...?”
Een malinees heeft ook een heleboel moeders, want de moeder van je vriend of vriendin is ook je moeder. Door dit uitbundige gevoel voor familieverbanden heb ik inmiddels een heel aantal broers en zussen erbij en ben ik maman, tanti of ouder van een respectabel aantal kinderen.
Het probleem doet zich daarbij wel voor, dat ze vergeten mij op de hoogte te stellen, zodat ik in de meeste gevallen mijn eigen familie niet herken.
Naast de grand frères heb je ook nog de “verneving”, lees verwantschap. De ene etnische groep kan ergens in het verleden “verneeft” zijn met een andere etnische groep. Wanneer een politieagent je op de bon slingert en hij ziet je achternaam in je papieren en constateert een “verneving” dan kan dat aardig in de boete schelen.
Tot slot speelt ook de slavernij nog een rol. Volgens mijn inschatting is de helft van de Malinezen ooit slaaf geweest van de andere helft. Zoals zoveel zaken hier omgekeerd zijn aan onze cultuur geldt dat ook voor het stempel slaaf, het blijkt in een aantal gevallen een eervolle vermelding. Er worden veel grappen over gemaakt in de dagelijkse omgang. Ben jij mijn slaaf vanuit de historie of ik de jouwe. Hoe dat tussen Baba en mij zit vanuit de historie is me nog niet helder.
Diaree
Volgens Baba bestaan er twee kwaliteiten van diaree. Eentje die je krijgt omdat je de verkeerde microben hebt binnengekregen en eentje die je krijgt omdat Allah het nodig vindt. Volgens Baba heb ik de laatste soort. “Je moter stond te hoog afgesteld toen je terugkwam uit Nederland”, zei hij “en dan wordt er ingegrepen.” Ik lag op het dak onder de sterren toen het begon. De sterrenhemels zijn hier weergaloos. Ik dommelde weg en werd wakker omdat recht boven me een halve maan zilverschoon stond te glimmen in een inktblauwe nacht. En toen begon het. Ik kon mijn zaklamp niet zo gauw vinden, moest me onder het muskietennet uitwurmen dat goed zat ingestopt onder mijn matras, waar ik op zat, met mijn blote voeten over het onafgewerkte beton rennen, de deur vinden, de trap af, Tjakko, de nieuwe pup, die zich dol enthousiast over dit onverwachte nachtelijk pretje in mijn nachthemd vastbeet en niet los liet, meeslepen, op de tast door het huis de badkamer vinden ('s nachts is er geen electriciteit en dus pikkedonker), om me tenslotte op de toiletpot (geen gat dus) te storten, die bijna omviel omdat hij nog niet goed vast zit. Daar heb ik ongeveer twee en een halve dag doorgebracht met uitstapjes naar mijn bed of de hangmat op het terras, die ik dankzij mijn hoogafgestelde motor intussen toch maar even eigenhandig had opgehangen met een 10 mm boor.
Allah vond kennelijk dat ik een grote schoonmaak nodig had. Elke slok met zout en suiker (ORS, op aanraden van de GGD) om uitdroging te voorkomen, kwam er als een liter onder hoge druk door het verkeerde gat uit. Ik heb dit nog nooit meegemaakt, tenminste niet onvrijwillig en gratis. Een vastenweek bij verwencentrum de Schouw in Zeeland kostte veel geld en dan moet je nog maar afwachten of met die darmspoelingen de boel wel goed doorgespoeld wordt. Maar toch, op de derde dag , was ik inmiddels aardig afgeslankt maar erg slap en vond Sedou, de gardien, dat het welletjes was. Hij leende de brommer van een aanwezige timmerman en haalde twee flesjes tonic uit de stad en wat van die echte vieze Afrikaanse nescafee. Een paar lepels nescafe klopte hij in een glas tonic, deed er een poedertje doorheen gemaakt van een plaatselijk kruid waar hij absoluut de naam niet van wist maar dat we samen gaan opzoeken later, en liet het me opdrinken. Het was smerig, ..... echt smerig! " Over een uur kom ik terug, dan voel je je een stuk beter en heb je honger" zei hij. In dat uur ben ik niet meer naar de wc gerend. En ik dacht er over om een kommetje rijstwater klaar te maken. Sedou kwam terug, zette de koekenpan op het vuur, gooide er een flinke scheut olie in, bakte van 3 eieren een omelet, gooide er nog wat Goudse kaas over die in de koelkast lag, en beval me het op te eten. Mange, mange, il faut qu tu mange maintenant. En het wonder geschiedde. Het was heerlijk en ik ben een wandelingetje gaan maken. Daarna gaan slapen , alles bleef er in en ik voelde me rozig en schoon. Met een laag afgestelde moter.
Here Bugu
Bismillia, wees welkom, als je Afrika wilt leren kennen. Er zijn nog plaatsen vrij voor de workshop eind december. Eerst genieten op Here Bugu en dan de woestijn in naar het festival van de Toearegs.(zie babablog onder workshop)
Verder begint in december de opleiding in het maken van windmolens met Piet Willem Chevalier. Er wordt hard gewerkt aan de voorbereidingen voor dit alles.
voor de TU in Delft met Piet van de windmolens en 5 studenten die een marketingplan gaan schrijven als studieopdracht
de houtoven voor brood en pizza's.Gebouwd tijdens mijn afwezigheid. Ik had gevraagd om iets origineels te maken van de schoorsteen. Het bloed kruipt kennelijk waar het niet gaan kan, heb ik toch een soort kleine moskee op de hof staan.
het vooraanzicht van het huis. het moet nog in de roodbruine verf. Het muskietengaas omsluit een enorm terras waar het goed toeven is. Het seinwachtershuisje op het dak is een ontwerp van Baba en dient om de trap naar het dak te omsluiten. Vooral de dakpannen oogsten applaus van alle bezoekers. Baba heeft ze speciaal uit Bamako laten komen, met de bus. Halverwege de rit van 800 km, kreeg de buschauffeur een beter vrachtje en heeft ze uit de bus gezet. Het heeft vele dagen gekost voor ze weer gevonden waren. De ronde stenen voor op de nok zijn nog niet teruggevonden. De stokken op het dak zijn om muskietennetten aan te bevestigen wanneer ik op het dak slaap. Op de achtergrond het huis van de gardien.
de hangar op de hof voor bijeenkomsten e.d. er komt een rieten kap op
